نقد و تحلیل کتاب معانی الابنیه‌ فی العربیه‌ (معانی ابنیۀ صرفی در زبان عربی)

کتاب معانی الابنیه‌ فی العربیه‌ یکی از آثار ارزش‌مند فاضل صالح السامرائی است که در آن در ادامۀ پروژۀ نوآورانۀ خود در زمینۀ رویکرد معنایی به صرف و نحو به تبیین معانی ابنیه و صیغه‌های مختلف صرفی پرداخته و معتقد است که هرگونه تغییر در ابنیه و صیغه‌های صرفی به تغییر معنی در آن‌ها منجر می‌شود و توجه به تنوع این معانی بر اهمیت زبان عربی و زیبایی‌های بیانی قرآن کریم می‌افزاید. سامرائی در این کتاب با رویکردی معناشناسانه به بررسی مباحث مربوط به اسم و فعل، مصادر، اسم زمان و مکان، اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم آلت، انواع جمع، و اسم منسوب پرداخته است. در این پژوهش تلاش می‌شود تا با استفاده از روش توصیفی و شیوۀ تحلیل محتوا ابتدا به نقش و جایگاه فاضل صالح السامرائی در زمینۀ تجدید و نوآوری در علم صرف و تاکید بر پیوند میان ابنیۀ صرفی و معانی آن‌ها اشاره شود و سپس با نگاهی انتقادی به کتاب معانی الابنیه‌ فی العربیه‌ میزان موفقیت وی در این زمینه و مهم‌ترین مزایا و کاستی‌های این کتاب موردتجزیه‌وتحلیل علمی قرار گیرد.

A Critical Analysis of the Book Ma’āni al-Abniah fi al-Arabiah (Meanings of Structures in Arabic)

The book Ma’āni alAbniah fi alArabiah (‘Meanings of Structures in Arabic’) is a valuable work by Fādil Sālih Sāmarrā’i, where he explains the meanings of structures and different conjugates proceeding with his innovative project involving a semantic approach to morphology and syntax. He argues that any change in a structure or conjugate leads to a change in its meaning, and consideration of the diversity of these meanings increases the importance of Arabic and the rhetoric contained in the Holy Quran. In this book, Sāmarrā’i has adopted a semantic approach to investigate the issues concerning nouns and verbs, infinitives, adverbs of time and place, present participles, past participles, constant adjectives, instruments, different types of plural, and relative nouns. With a descriptive contentanalytical method, this research attempts first to address the role of Fādil Sālih Sāmarrā’i in the innovation of morphology and his emphasis on the relationship between morphological structures and their meanings and then to scientifically analyze his success in that regard and the most significant advantages and imperfections of Ma’āni alAbniah fi alArabiah with a critical review of the book.