خیام و شاعران روس (نقد و بررسی جایگاه خیام و خیام‌پژوهی در روسیه)

خیام، شاعری از «کرانه‌های زعفرانی» و با شهرت جهانی، به‌دلیل رباعیات دل‌فریب، اندیشمندانه، و فلسفی‌اش در کنار سایر شاعران «سرزمین کهن» ایران، در صدر محفل شعر و ادب روسیه تکیه زده است. هدف ما در مقاله معرفی و نقد ترجمه‌های رباعیات خیام به زبان روسی و نشان‌دادن تاثیرگذاری اشعار و اندیشه‌‌های او در مترجمان و شاعران روسی است. مترجمان، ایران‌شناسان، سیاست‌مداران، و شاعران روسی نقش چشم‌گیری در شناساندن خیام به جامعۀ روسی داشتند. خیام صفحاتی از دفتر اشعار توراوِرف، چاچیکِف، سورکوف، کِدرین، ایو’انِف، سانّیکِف، ویناکوروف، پلی‌‌ستسکی، یسنین، و حمزه‌‌تف را به‌‌خود اختصاص داده است. مطالعات نشان می‌‌دهند که شاعران روس علاوه‌بر مدح خیام، گاهی نیز برای بیان ایدۀ اثر خود با کلامی از خیام، به‌‌‌منزلۀ اپیگراف، اشعار خود را شروع کرده‌‌اند. با بررسی‌‌های انجام‌شده به این نتیجه می‌‌رسیم که رباعیات خیام برای اکثر اندیشمندان سرچشمۀ الهام اندیشه‌‌های فلسفی، عرفانی، و منبعی برای اشباع خلا معنوی، درک «اسرار ازل»، حل معمای «دنیای کهن»، و جهان‌‌شناسی به‌‌حساب می‌‌آید. بررسی اشعار مورد‌مطالعه در مقاله حاکی از آن است ‌‌که رباعیات خیام درهای رازآلود و اسرارآمیز جهان هستی را به‌روی اکثر اندیشمندان و خوانندگان روسی گشوده و مستی شراب هستی را به آن‌ها‌‌ چشانده است، اگرچه برخی نیز، به‌‌دلیل تضاد و تناقض در اشعار خیام، به ‌‌ظن خویش برداشت‌‌های متفاوتی از اشعار او داشتند.

Khayyam and Russian Poets (Reviewing Khayyam’s Position and Research on Khayyam in Russia)

Khayyam, a poet from the &saffron shores& with worldwide fame, is on the top of Russian poetry and literature because of his charming, thoughtful, and philosophical quatrains, along with other poets of the &ancient land& of Iran. The present article aims at introducing and criticizing the translations of Khayyam’s quatrains into Russian and showing the influence of his poems and ideas on Russian translators and poets. Russian translators, Iranologists, diplomats, and poets played a significant role in introducing Khayyam to the Russian society. Book of poems of Toreverov, Chachikov, Surkov, Kedrin, Ivanov, Sannikov, Vinokurov, Plisetsky, Yesenin, and Gamzatov devoted some pages to Khayyam. Studies indicate that in addition to praising Khayyam, Russian poets sometimes began to express the idea of their work with a word from Khayyam as the epigraph of their poems. Studies indicate that for most thinkers, Khayyam’s quatrains are the source of inspiration for philosophical and mystical ideas and a source for saturating the spiritual void, understanding the &mysteries of eternity&, solving the riddle of the &ancient world& and cosmology. Investigating the poems studied in the article indicate that Khayyam’s quatrains opened the mysterious doors of the universe to most Russian thinkers and readers and let them taste the wine of the universe, although some of them had different interpretations of Khayyam’s poems due to contradictions in his poems.