تحلیل فرانظری دیرینه‌شناسی فوکو

بنیان‌های نظری فوکو بارها با چرخش‌های قابل‌توجهی ‌هم‌راه بوده است، اما آن‌چه تقریباً همۀ شارحان فوکو برسر آن اتفاق‌نظر دارند، تقسیم‌بندی دوگانۀ دیرینه‌شناسی‌ تبارشناسی که به‌نوعی مکمل یک‌دیگر به‌حساب می‌آیند یا تقسیم‌بندی سه‌گانۀ دیرینه‌شناسی ‌ تبارشناسی ‌ اخلاق است. در این نوشتار، دیرینه‌شناسی فوکو با رویکردی فرانظری و براساس یک مدل تلفیقی موردبررسی و نقد قرار گرفته است. این مدل منتخبی از منطق فرانظری ریتز مشتمل‌بر تحلیل برونی‌ اجتماعی، درونی‌ اجتماعی، برونی ‌ فکری و درونی فکری نظریه و برنامۀ پژوهش نظری چلبی مشتمل‌بر چهار عنصر تحلیلی نظریه شامل لوازم ساخت نظریه، دامنۀ مدعیات نظری، کارکردهای نظریه، و ساخت نظری است. نتایج تحلیل فرانظری نشان می‌دهد که دیرینه‌شناسی، هرچند کم‌تر از تبارشناسی موردتوجه پژوهش‌گران قرار دارد، علاوه‌براین‌که یک رویکرد نظری کارآمد برای پژوهش‌های تاریخی جامعه‌شناختی است و نگاهی متفاوت به جامعه، تاریخ، دانش، و معرفت را ترسیم می‌کند، رویکردی روش‌شناختی با دستورالعمل‌ها و قوانین مجزا و با ساختاری سیال و منعطف نیز هست که می‌تواند در پژوهش‌های تاریخی جامعه‌شناختی به‌طور موثری مورداستفاده قرار گیرد و بدان‌ها پویایی ببخشد. از مهم‌ترین نقدهای وارده بر دیرینه‌شناسی می‌توان به مغفول‌گذاشتن پیچیدگی‌های سیاسی و تاریخی؛ ناکامی دیرینه‌شناسی دانش به‌عنوان سوژۀ جانشینی برای شناخت‌شناسی؛ خلا فلسفی و امتناع از جست‌وجوی منبعی معنی‌دار که براساس آن انسان بتواند تعین تاریخی پراکندۀ خودش را از درون آن بازیابد.

Metaanalyzing Foucault’s Archaeology Theory

Foucault’s theoretical foundations have often undergone significant rotations. Foucault’s commentators usually divide his scientific period into the duality of archeologygenealogy or the triad of archeologygenealogyethics. In this paper, Foucault’s archeology was analyzed through a metatheoretical approach based on a combined model. This model is a selection of Ritzer’s metatheoretical logic (including four externalsocial, internalsocial, externalintellectual, and internalintellectual approaches) and Chalabi’s conceptual package (including four analytical elements of theory including theorybuilding equipment, theoretical claims range, theoretical functions, and Theoretical construction). The results show that although archeology is less important to researchers than genealogy; however, in addition to being an efficient theoretical approach to historical, sociological research, it provides a different perspective on society, history, knowledge, and knowledge; It is also a methodological approach with separate guidelines and with a fluid and flexible structure that can be used effectively in dynamic sociological, historical research and make it dynamic. The most important criticisms of archaeology are the neglect of political and historical complexities, the failure of the archaeology of knowledge as the subject of succession to epistemology, and philosophical vacuum and refusal to search for a meaningful source for restoring the scattered historical determination of human.