ارزیابی کتاب درس‌نامۀ نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی از منظر واقع‌گرایی انتقادی؛ با تاکید بر آرای روی بسکار1

فقدان نظریه یکی از چالش‌‌های اساسی در حوزۀ مطالعات علوم انسانی اسلامی است که برخی کوشیده‌‌اند تا با طرح مباحث فلسفی و روش‌‌شناختی تمهیداتی برای نظریه‌پردازی در این حوزه فراهم آورند. کتاب درس‌‌نامۀ نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی، اثر حسن آقانظری، که جهت استفادۀ دانشجویان و ‌پژوهش‌گران فعال درزمینۀ اقتصاد اسلامی تدوین شده، کوشیده است روش بهره‌‌گیری توامان از نظریه‌‌های مطرح در حوزۀ فلسفۀ علم و فلسفۀ اسلامی و ‌هم‌چنین آموزه‌‌های اسلامی را برای دست‌‌یابی به نظریه‌‌ای در عرصۀ اقتصاد اسلامی بیان دارد.در این مقاله ایدۀ اصلی کتاب که عمدتاً در فصل سوم از بخش دوم با عنوان روش نظریه‌پردازی علمی اقتصاد اسلامی بیان شده است از منظر علم‌‌شناسی واقع‌‌گرایی انتقادی ارزیابی می‌‌شود و به ظرفیت‌‌های این نظریۀ علم‌‌شناسانه برای حمایت از ایدۀ علوم انسانی اسلامی اشاره می‌شود.باوجود نقدهای ساختاری، صوری، و محتوایی این کتاب و ‌هم‌چنین جایگاه پژوهشگاه حوزه، دانشگاه، و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها، شایسته است در ویراست بعدی بازنگری اساسی در ساختار و محتوای کتاب صورت گیرد و با بهره‌‌گیری از آخرین دستاوردهای علم‌شناسانه و دین‌‌شناسانه و دیدگاه‌‌های مطرح در علوم انسانی اسلامی مبنای مستحکم‌تری برای نظریه‌‌پردازی در اقتصاد اسلامی ارائه شود.

An Evaluation of Theorizing in Islamic Economyin Critical Realism Perspective with an Emphasison the Ideas of Roy Bhaskar

Lack of theory is among the main challenges of Islamic social sciences.  Some experts have attempted to theorize by suggesting philosophical and methodological subjects. The book  “Theorizing in Islamic Economy, Analyzing the Possibility of scientific Theorizing in Islamic Economy and its Methodology” is written by Hassan Agha Nazari for active students and researchers in Islamic Economy. In this book, the author strives to employ both the theories of philosophy of science, Islamic science philosophy, and Islamic teachings to produce a theory in Islamic Economy. This article describes and evaluates the main idea of the book, namely the method of scientific theorization of Islamic Economy. In spite of the critiques of form and content, it is advisable that major modifications be required in the form and content of the book in the subsequent editions. Moreover, by drawing on the latest developments in the philosophy of science, Islamic science philosophy, and Islamic teachings, it can make a robust theorization in Islamic economy.