معمایِ کارلتون کوون: انسان‌شناس، باستان‌شناس، یا مامور cia؟ (نقدِ روش‌شناسی و آثار کارلتون استیونز کوون در باستان‌شناسی پارینه‌سنگی ایران)

کارلتون استیونز کوون از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های باستان‌شناسیِ پیش از تاریخ ایران است که در حدود هفتاد سال پیش به نخستین پژوهش‌هایِ سازمان‌یافته در باستان‌شناسی ایران همت گماشت. برای سالیان متمادی باستان‌شناسان ایرانی آثار کوون را مطالعه کرده و استادان در کلاس درس آن‌ها را تدریس کرده‌اند. اکنون و پس از گذشت هفت دهه لزوم بازبینی کارهای کوون بیش از پیش احساس می‌شود. در این نوشتار این بازبینی از چندین نگاه انجام شده است: مبانی نظری کار میدانی، میزان تخصص‌گرایی (تطابق تخصص سرپرست با پژوهش)، ره‌یافت عملی کاوش، نحوۀ ثبت و ضبط مواد فرهنگی، و چگونگی آنالیز مواد فرهنگی. نتایج بازنگری کارهای میدانی کوون در ایران حاکی از این است که او در ره‌یافت‌های نظری و عملی خود ضعف‌های فراوانی داشت و بیش از آن‌که دغدغۀ انجام‌دادن صحیح کار میدانی باستان‌شناسی داشته باشد، بیش‌تر درپی کشف بقایای اسکلتی انسان نئاندرتال بوده است. ازدیگرسوی، نگاهی به کارنامۀ انتشاراتی کوون عقاید به‌غایت نژادپرستانه درکنار سابقۀ عضویت او در ارتش و آژانس اطلاعاتی ایالات متحده (سیا) در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد و هم‌چنین پرسش‌های فراوان بی‌پاسخ دربارۀ چرایی انتخاب محوطه‌های موردکاوش قرارگرفته در ایران این فرض را قوّت می‌بخشد که باستان‌شناسی اولویت نخست کوون در ایران نبوده است.

Carton Coon’s Riddle: Anthropologist, Archaeologist, or CIA Agent? (Critical Review of Carlton Stevens Coon’s Methodology and Publications in the Iranian Paleolithic Archaeology)

Carlton Stevens Coon is one of the most prominent figures in the Prehistoric Archaeology of Iran. He conducted the first systematic field expeditions in the Iranian Archaeology 70 years ago. For many years his works have been taught in the Iranian universities. Now and after almost seventy years, a need for critical review of his works sounds inevitable. In this research, such review was performed based on five categories: theoretical approaches of the field works, degree of specialty, fieldwork approaches, data collecting methods, and data processing procedures. The results indicate that his theoretical and practical approaches have suffered from many weaknesses. Coon’s main concern was to find human remains (Neanderthals in particular) rather than conducting clean archaeology excavations. On the other hand, his horrifyingly racist publications, rumors about his employment as an intelligence operative by the CIA during the WW II and the Cold War, plus countless unanswered questions concerning the sites he chose to excavate in Iran, all support this hypothesis that Archaeology was not his first priority in Iran.