تحلیل انتقادی بر مفهوم «فیل‌‌هلن» بر سکه‌های اشکانی

رویکرد مورخان معاصر غربی به اصطلاح «فیل‌‌هلن» بر سکه‌‌های اشکانی بیان‌گر دو نوع تعبیر است. برخی برتری فرهنگ یونانی به فرهنگ ایرانی را قائل شده‌‌اند و این را تسلیم بی‌‌قیدوشرط فرهنگی قلمداد کرده‌‌اند. برخی دیگر، که بیش‌تر نتیجۀ نگاه مورخان متاخر غربی است، استفاده از این اصطلاح را نوعی «ترفند سیاسی» ازجانب پادشاهان اشکانی قلمداد کرده‌‌اند تا از این طریق بتوانند مهاجران یونانیِ قلمرو پادشاهی خویش را در کنترل درآورند. در این دیدگاه، بهره‌‌گیری از این اصطلاح بر سکه‌‌های اشکانی نه به‌معنای تسلیم بی‌‌قیدوشرط فرهنگ ایرانی درمقابل فرهنگ یونانی بوده و نه همه معنای آن در اهداف الزاماً سیاسی خلاصه می‌‌شده‌ ‌است. آن‌‌چه در دوران یونانی‌‌مآبی و به‌خصوص تحت‌‌تاثیر اندیشه‌‌های رواقی و ریشه‌‌های ایرانی آن ایجاد شده بود نگرشی جهانی به مفهومِ انسانیت بود که با رویکرد یونانیان پیش از آن تفاوتی شگرف داشت. این موضوع با تلقی ایرانیان از جامعه جهانی سازگاری داشت که برآمده از اندیشه‌‌های مزدیسنای دوران هخامنشی بود. از‌این‌رو، پادشاهان اشکانی با استفاده از این تعبیر درحقیقت نوعی از فرهنگ یونانی را می‌‌ستایند که نگرشی جهانی و غیرنژادی به جامعه انسانی دارد و از این طریق مقدمات جذب آنان در فرهنگ ایرانی را فراهم می‌‌‌‌کنند. این پژوهش با بهره‌‌گیری از شواهد مکتوب و مادی بر آن ‌‌است با نشان‌‌دادن تفاوت فرهنگی یونانیان و ایرانیان دورانِ یونانی‌‌مآبی و پیش از آن قضاوتی بینابین با رویکردی فرهنگی جامعه‌‌شناختی ارائه دهد.

A Critical Analysis on the Concept of Philhellen on Parthian Coins

The approach of contemporary western historians on the term of “Philhellen” on the coins of the Parthian kings has two types of interpretations. Some consider the superiority of Greek culture to Persian culture in Parthian period, and it is considered as a kind of unconditional and cultural surrender to Greek culture. Some other viewpoints, most of which are based on the later Western historians’ viewpoints, are that this term was used as a political trick by Parthian kings in order to control the Greek settlers in their territory. In this view, the use of the term on Parthian coins has not meant the unconditional surrender of Iranian culture to Greek culture, and its whole meaning has not been summed up in political goals, necessarily. What was created during Helenism and especially under the influence of stoic thoughts and its Iranian roots of thought was a global approach to the concept of humanity, which was fundamentally different from that of the Greeks before. This issue was compatible with Iranians’ perception from the global society that was rooted in Zoroastrian thoughts in Achaemenid period. Thus, the Parthian kings, using this interpretation, in fact, admire a kind of Greek culture that has a global and nontranscendental attitude towards human society and so that paved the way for its absorption in Iranian culture. This paper aims to provide a moderate judgment with a culturalsociological approach by showing the cultural difference between Greeks and Iranians in the Hellenistic period and before that, using literary and archaeological evidence, with a descriptiveanalytical method.