بررسی و نقد تاریخ‌ عالم‌آرای عباسی درپرتو نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی

تاریخ عالم‌آرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کم‌تر آن را نقد کرده‌اند. این کتاب تاکنون بیش‌تر به‌منزله اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنی‌بر نظریه تحلیل انتقادی می‌توان به وجوه دیگری غیر از وقایع‌نگاری صِرف در اندیشه اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالم‌آرای عباسیتداوم میراث تاریخ‌نگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمده رویکردهای این شیوه از تاریخ‌نگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوب‌های مطرح‌شده در شیوه تاریخ‌نگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهم‌تری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفت‌شناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخ‌نگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیات‌محوری و قهرمان‌گرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی اراده خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما به‌جرئت می‌توان گفت در حوزه بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخ‌نگاران سنتی ایران رفته است. به‌طوری‌که اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحب‌منصبان و سطوح پایین جامعه صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزه جامعه‌شناسی تاریخی قرار دارد.

A Critical Review on the Book “Abassid Period History” With Regards to Critical Discourse Analysis

The history of Abbasid era is the focus of attention from different angles, but previous studies have rarely dealt with it. This work has been considered and investigated as a political work so far. By traditionally scrutinizing the context of this book and critical analysis, one can realize other existing aspects than Askandarbeig Monshi incidents. Though Abassid period history is the continuation of the Islamic Iranian histographic heritage, the basic approaches in this way of historiography should be sought in Iranian Islamic history heritage. Relying upon the critical discourse, the writers of the present study have made the most attempts to deal with more important issues such as history stimulant, insight identification, fatalism, and other social relations in Askandarbeig Monshi to be responded in Abassid period history. The results of the current investigation reveal that Askandarbeig Monshi has interpreted the events with relying on the same theology, heroic, and political approaches; besides, he has known the history instigator as the God given manifestation by Safavid kings.  Undoubtedly his work can be considered as a scares study in the realm of perspicacity and theology.  It has been far more exceedingly than other Iranian traditional historians so that his work is a somehow considerable work in the field of historical society by introducing the lowlevel pundits of Safavid dynasty.