روش‌شناسی کتاب الاصول فی النحو ابن‌سراج (با تکیه بر نقد و بررسی ویژگی‌های کتاب)

اختلافات فراوان میان دو‌‌ مکتب نحوی بصره و کوفه باعث‌‌ شد تا برای نحو هم‌‌چون فقه و کلام علمی پدید ‌‌آید و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه ازطریق آن استنباط احکام نحوی را دریابند که آن را «اصول‌النحو» یا «علل‌النحو» نامیده‌اند. ابن‌‌سراج ازجمله کسانی است که در کتاب الاصول فی النحو به این‌ ‌علم پرداخته ‌‌است. بسط و تفصیل او در باب‌ها و فصل‌های این کتاب بر ذهن دریابندۀ این‌‌ دانشمند بزرگ دلالت دارد و بیان‌گر آن است که وی حق مطلب را در بیان و باب‌‌بندی علم نحو و تاحدی در علم اصول نحو ادا ‌‌کرده ‌‌است. مقالۀ حاضر با شیوۀ توصیفی تحلیلی روش ابن‌‌سراج را در کتابش بررسی کرده‌‌ است. مهم‌‌ترین یافته‌های این ‌‌پژوهش نمایان‌گر آن است که این‌‌ کتاب نظمی منطقی دارد و ابن‌‌سراج در آن افزون‌بر به‌‌‌دست‌دادن نظرهای نوین، اصول دو مکتب بصری و کوفی را به‌‌گونه‌ای معقول درهم‌آمیخته است. او در بهره‌‌گیری از آثار پیش از خود به تقلید صرف نپرداخته، بلکه پیوسته تلاش‌‌ کرده ‌‌است تا مطلبی نو بر یافته‌های پیشین بیفزاید. اهمیت این ‌‌موضوع در آن است که تاکنون پژوهشی دربارۀ ابن‌‌سراج و کتابش به پارسی مشاهده ‌‌نشده و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه در عصر حاضر به علم اصول توجهی نکرده‌اند.

The Methodology of the Book “alUsoul Fi alNah’w” (The Principles of Grammar) by Ibn Sarraj: Based on the Critique and Study of Features of the Book)

The many differences between Kufi’s and Basri’s schools in Arabic grammar (alNah’w) , just like the situation of Islamic Jurisprudence (Fiq’h) and Islamic Theology (Kalam), ended up in establishing a knowledge of grammar, namely “Principles of Grammar” (alUsoul fi alNah’w) or “Principles of Grammar” (alNah’w) by which researchers are able to recognize grammatical rules. Ibn Sarraj is one of these scholars whose book entitled, “alUsoul Fi alNah’w” (The Principles of Grammar), deals with this knowledge. Details and descriptions of parts and chapters of the book can prove his deep knowledge in the knowledge of grammar, and to the extent, in principles of grammar. Deploying an analyticdescriptive method, this paper studies the Ibn Sarraj’s method in his book. Main results of this study show that this book benefits from coherent and consistent order and division in which Ibn Sarraj advanced new doctrines as well as integrating both Kufi’s and Basri’s schools in a suitable way. In employing existent doctrines, he avoided following the footprints of predecessors but rather he tried to advance their opinions by adding new doctrines. The importance of this study is that there is not any study in Persian about Ibn Sarraj or his book. It is also significant in that knowledge of grammar in recent years needs new studies by researchers of the field needs.