مذهب از جامعه تا سیاست؛ نقدی بر کتاب جابه‌جایی دو انقلاب: چرخش امر دینی در جامعۀ ایرانی

درک ماهیت دولت و جامعه یکی از مهم‌ترین حوزه‌‌های موردمطالعه جامعه‌‌شناسان سیاسی به‌ویژه تحلیل‌‌گران انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران بوده است. کتاب جابه‌‌جایی دو انقلاب درصدد پاسخ به این پرسش است که چرا در جامعه سنتی و عقب‌مانده ایران دوره قاجار انقلابی مدرن و در جامعه نوشده ایران دوره پهلوی انقلابی مذهبی رخ داده است؟ نویسنده با بهره‌‌گیری از ایده جامعه شبکه‌‌ای میگدال معتقد است که در پروسه‌‌ای سی‌صدساله مذهب تشیع و امر دینی شاهد چرخشی از تفکرات باطنی و رازوارانه به حوزه اجتماعی بوده که با انقلاب اسلامی به آخرین مرحله اجتماعی‌شدن رسیده است. در این مقاله تلاش شده تا کتاب جابه‌‌جایی دو انقلاب را در سه سطح شکلی، محتوایی، و روشی نقد و بررسی کنیم. نتایج نشان می‌‌دهد که باوجود برخی انتقادات، این کتاب ازنظر شکلی اثری مطلوب است و تلاش برای ارائه الگویی بومی با تمرکز بر فرهنگ و جامعه و به‌طور خاص مذهب و روحانیت شیعه، به‌منزله موضوع تحلیل، از مهم‌ترین نقاط قوت این اثر است. درمقابل، تعلق روشن‌فکری نویسنده مبنی‌بر هم‌دلی با دموکراسی‌‌خواهی لیبرال و مدرنیزاسیون درکنار فقدان روش مناسب و منسجم به‌شکل محسوسی از کیفیت محتوایی و روشی اثر کاسته است.

Religion from Society to Politics: A Critique of the Book “The Movement of Two Revolutions: The Role of the Religious Faith in Iranian Society”

Understanding the nature of government and society has been one of the most important areas of study of political sociologists, especially analysts of the Constitutional Revolution and the Islamic Revolution in Iran. The book of the displacement of the two revolutions seeks to answer the question of why in the traditional and backward Iranian society of the Qajar period, modern revolution and in the newlyestablished Iran, the Pahlavi period has occurred a religious revolution. The author puts forward the idea of a Migdal network, arguing that in a 300yearold process of Shiite religion, there has been a turning point in esoteric and mysterious thinking of the social sphere that has reached the last stage of socialization with the Islamic Revolution. In this paper, we will attempt to review the book of the movement of two revolutions from three perspectives of form, content, and method. The results show that in spite of some criticisms, it has a desirable form, and efforts to present a native model focusing on culture and society, and in particular the Shiite religion and clergy as the subject of analysis, are the most important strengths of this work. In contrast, the author’s intellectual attachment to empathy with liberal democracy and modernization, along with the lack of a coherent method, has diminished the quality of content and method.