نقش خواننده آرمانی در نقد ادبیات داستانی

هدف از تگارش این جستار تبیین فرایند خوانش و فهم متن با تاکید بر مفهومی به‌نام «خواننده فرضی» است؛ مفهومی که ازیک‌سو نقد خواننده‌مدار و ازسوی‌دیگر نقد مولف‌محور را بر سر تعریف آن با یک‌دیگر تلفیق کرده و از ائتلاف این دو رویکرد هرمنوتیکیِ ظاهراً هم‌ستیز، در این‌‌جا بر ضد هرگونه رویکرد متن‌‌گرایانه به نقد ادبیات داستانی بهره گرفته‌ایم. متن را در این دیدگاه ضدعینیت‌‌گرا جز زمینه‌‌ای برای آمیزش آفاق دید نویسنده و خواننده ندیده‌‌ایم. به پشتوانه پیش‌فهم‌های مشترک میان طرفین متن، خواننده فرضی را هم مفهومی برساخته از آداب و اصول حاکم بر آفرینش و خوانش ادبیات داستانی تعریف کرده‌‌ایم: مفهومی کاملاً آرمانی که هیچ‌‌گاه درمورد این یا آن شخص به‌خصوص صدق نمی‌‌کند، ولی خوانش دل‌بخواهی متن را به‌درستی مهار می‌‌کند. در انتهای این جستار به این نتیجه رسیده‌‌ایم که با شناسایی عادت‌‌های داستان‌‌خوانی در یک جامعه زبانی و گردآوری آن‌ها تحت اصطلاح «خواننده فرضی» می‌‌توان فاصله کاذبی را، که در دیگر نظریه‌‌های تفسیر معمولاً بر تباعد میان نیت مولف و برداشت خواننده دامن می‌‌زند، برطرف کرد و درعوض، به ضرورت هم‌‌کوشی نویسنده و خواننده در معنادهی به متن گردن نهاد.