بازشناسی هویت جمعی آیین علم ‌برداری در روستای چشام با تحلیل نظام ابرساختار آیینی

آیین ‌ها را می‌توان ظرفی برای بازنمایی حافظه‌ی تاریخی، فرهنگی، اعتقادی جوامع و به‌ طور کلی هویت آن‌ها قلمداد کرد که واکاوی ساختار و محتوای آن، کلیدی برای فهم ابعاد مختلف هویتی جوامع است. در ایران و به‌ویژه در استان خراسان رضوی، آیین‌ها تنوع و و پیچیدگی بسیاری دارند؛ به‌ همین دلیل پژوهش دربار‌ه‌ی آیین‌ها برای بازشناسی هویت ملی و حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس کشورمان ضروری است. با وجود این اهمیت، خلا جدی در این حوزه به‌ویژه در استان خراسان رضوی به ‌چشم می‌خورد. پژوهش‌های موجود نیز به وابستگی آیین‌ها به یکدیگر و به‌عبارتی یکپارچگی آیین‌ها در قالب مجموعه‌ها یا ابرساختارهای آیینی بی‌توجه بوده‌اند؛ در حالی که آیین‌ها هویتی جمعی دارند که بازشناسی آن جز از طریق تحلیل نظام ساختاری حاکم بر ابرساختار آن‌ها امکان‌پذیر نیست. با توجه به ضرورت پرکردن خلا موجود، پژوهش پیش‌رو قصد دارد ضمن توصیف و معرفی ابرساختار آیین علم‌برداری چشام در میان سایر ابرساختارهای آیینی محرم این منطقه، در مسیر رسیدن به هدف بازشناسی هویت جمعی مجموعه‌ی آیینی محرم در این روستا با استفاده از تحلیل نظام ساختاری علم‌برداری در چشام گام بردارد؛ بنابراین، این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که براساس نظام ساختاری مجموعه‌ی آیینی محرمِ روستای چشام با تمرکز بر علم‌برداری در این روستا، چگونه می‌توان هویت جمعی این مجموعه‌ی آیینی را بازشناسی کرد؟ داده‌های پژوهشِ کیفی و مردم‌شناسانه‌ی پیش‌رو با استفاده از روش میدانیِ مردم‌نگاری و مصاحبه‌ی نیمه‌ساختاریافته گردآوری و با روش تحلیل تماتیک بررسی شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد هویت آیین علم‌برداری چشام در سه نظام ساختاری کنش آیینی و کنش حسی و اجرای روایت قابل بازشناسی است و محور نظام‌بخشی به این ساختار هویتی، روایت واقعه‌ی عاشوراست.

analyzing the ritual superstructure of the flagpole-carrying ceremony to understand collective identity in chesham village

rituals serve as vessels for preserving and expressing a society’s historical, cultural, and religious memory, as well as its collective identity. therefore, analyzing the structure and content of rituals is essential for understanding the various facets of a society’s identity. in iran, particularly in the razavi khorasan province, rituals are diverse and complex, making research in this area crucial for recognizing national identity and protecting iran’s intangible cultural heritage. despite its importance, there is a significant gap in this field, especially in razavi khorasan. previous studies have often overlooked the interdependence of rituals and their integration into broader collections or superstructures, which are vital for understanding collective identity. to address this gap, this research aims to describe and introduce the superstructure of the flagpole-carrying ritual in chesham village, along with its other muharram ritual superstructures, to recognize the collective identity of this ritual collection. by analyzing the structural system of the flagpole-carrying ritual, this study seeks to explore how the structural system of chesham village’s muharram ritual collection can be utilized to understand the collective identity of these rituals. method this qualitative, descriptive-analytical research focuses on the flagpole-carrying ritual in chesham village, located in kah district, davarzan county, in the western part of razavi khorasan province. data collection primarily employed field methods and ethnography, supplemented by library research for theoretical and experimental literature. field study tools included observation, semi-structured interviews, and open interviews. data analysis utilized thematic analysis, a qualitative research approach based on analytical induction. this method involves “data classification and input and output data modeling” as a form of analytical typology (mohammadpour, 2013, pp. 68-69). the thematic plan, as described by wolcott (2005, 2008), was implemented in three stages: description, analysis, and interpretation (mohammadpour, 2012, pp. 68-69). initially, the collected data was organized in chronological order. in the analysis stage, data was categorized based on the ritual’s placement within the ritual collection.