نیارش سازه های طاقی در معماری آرامگاهی خراسان

نیارش سازه های طاقی در معماری آرامگاهی خراسان حسن هاشمی زرج آباد چکیـده نیارش از جمله مهمترین و بنیادی ترین اصول معماری ایرانی است که به دانش ایستایی، فن ساختمان و ساختمایه (مصالح) شناسی گفته می شود. بناهای بر جای مانده از قرون نخستین تا اواخر دوران اسلامی ایران بیانگر آن است که معماران ایرانی در میان عناصر فضایی گوناگون یک بنا، به بخش آسمانه (گنبد) و پوشش های طاقی آن توجه خاصی داشتتند و اساساً زیبایی بنا را در گرو رعایت دقیق مسایل نیارشی سازه های طاقی آن می دانستند. اهمیت این مساله زمانی دو چندان خواهد شد که دریابیم عمده ی ساختار فضایی بناهای مذهبی و غیر مذهبی شیوه های معماری خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی شامل فضاهای شبستان، رواق، حجره، ایوان، مجموعه در آیگاه (ورودی بنا)، هشتی و به ویژه گنبدها با بهره گیری از سازه های طاقی ساخته شده اند و اساساً بدون آن، این گونه بناها معنا و مفهوم معمارانه نخواهند داشت. نظر به اهمیت موضوع، نگارنده در این مقاله کوشیده است با بهره گیری از منابع متقن و کهن معماری از جملـه رسالـه طاق و ازج غیاث الـدین جمشیـد کاشانـی به عنـوان قدیمی تـرین منبع شناخته شده در مبحث سازه های طاقی و همچنین روش پژوهش میـدانی بـه معـرفی مهمتـرین سازه های طاقـی رایـج در ساخت گنبد های آرامگاهی خراسان در دوران اسلامی بپردازد. واژگان کلیدی: نیارش، بناهای آرامگاهی، خراسان، گنبد، چبیره، طاق، قوس.