سنجش وضعیت گردشگری میراث فرهنگی با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (مورد مطالعه: آثار و ابنیه تاریخی شهرستان کلات)

آثار و ابنیه تاریخی ضمن ارائه جلوه‌هایی از معماری و تمدن ایرانی اسلامی، عرصه‌های چندگانه توسعه را تحت‌الشعاع قرار داده و پایداری را در مناطق به ارمغان می‌آورد. شهرستان کلات به عنوان تلاقی‌گاه منحصر‌به‌فرد تاریخ، فرهنگ و جغرافیا، مقصدی است مطلوب برای گردشگری؛ اما تعدادی از آثار تاریخیِ آن اعم از ابنیه، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی، در سایه غفلت، از نقش موثری که می‌توانند در رونق گردشگری و توسعه پایدار منطقه داشته باشند، به دور مانده و در معرض تخریب قرار گرفته‌اند؛ درنتیجه این پژوهش کاربردی با هدف سنجش وضعیت کنونی گردشگری میراث فرهنگی در شهرستان (با تاکید بر آثار و ابنیه تاریخی آن)، منطبق بر روش توصیفی تحلیلی و به دو شیوه کتابخانه‌ای (برای شناخت پیشینه نظری و تجربی) و پیمایشی به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته است؛ به گونه‌ای که از ابزار مشاهده و فیش‌برداری برای شناخت عینی محیط بهره برده شد و با توزیع تصادفی 96 پرسشنامه در میان کاربران و تبدیل داده‌های کیفی به کمی جهت احصای امتیاز زیرمعیارها و نیز توزیع 11 پرسشنامه به روش گلوله‌برفی در میان خبرگان و انجام تحلیل سلسله‌مراتبی اِی‌اِچ‌پی بر روی داده‌ها جهت احصای امتیازهای معیارها و مولفه‌ها و درنهایت ضرب و ادغام وزن‌های نهایی دو دسته فوق در یکدیگر، امتیاز و اولویت نهایی مولفه‌ها در توسعه این گونه گردشگری در شهرستان به دست آمد؛ نتایج نظرسنجی از خبرگان و کاربران بیانگر شرایط نامطلوب این گونه گردشگری در حال حاضر منطقه است که از نظر آن ها تنها مولفه‌های تعاملات اجتماعی میان جامعه میزبان و گردشگران، مدیریتی سازمانی و هویت تاریخی منشعب از میراث فرهنگی مطلوب است و سایر مولفه‌ها در وضعیتی نامطلوب به سر می‌برند؛ در این میان، سامان دهی و بهبود مولفه‌های زیرساخت‌های گردشگری (امتیاز 0.036-)، بودجه و اعتبار (امتیاز 0.021-)، بهداشت و پاکیزگی محیط (امتیاز 0.012-)، به ترتیب درجه عدم مطلوبیت، اولویت‌های مورد توجه جهت توسعه این گونه گردشگری در شهرستان هستند.

assessing the status of cultural heritage tourism using hierarchical analysis process (study case: historical works and buildings of kalat county)

cultural tourism heritage with the purpose of visiting immovable tangible historical monuments –i.e. historical buildings, hillsides, sites, and fabrics- is among the most popular categories of cultural tourism that establish coherence between the old, and new physical structure and portrays the landscape of region in the best possible way by filtering various development frameworks.the county of kalat nader in the razavi khorasan province (region 7 of the national tourism regions) has undergone gradual cultural changes over time that have consistently contributed to the advancement and development of human civilization. it also portrays a rich history and brilliant experience of the glory of traditional architecture. despite its splendid history, this region suffers from a less than ideal management due to introduction, preservation, and restoration of immovable historical monuments. therefore, cultural heritage tourism development in this region would not only restore its cultural-historical dimensions and bring it prosperity in this field, but it would contribute to the comprehensive development of the county from social, economic, and political dimensions through the prosperity of urban-rural activities, job creation, increased attendance and social interaction, reinforcement of intercity and provincial relations, and consolidation of the northern bounds of the country. the present study aims to evaluate the current state of cultural heritage tourism in the region seeking to take a step toward moving on from the current state, resolving the prevailing problems, and tackling the challenges ahead in this area. research methodology the present study is applied research in terms of the goal, descriptive-analytical in terms of method, and was carried out through desk research (to study the theoretical and experimental background), and field research as means of data collection.with a 10–20% excess distribution of the estimated 96 participants, questionnaires were sent to a sample of experts chosen using snowball sampling and a sample of users chosen through simple randomized sampling in order to gather data for a field survey.