جاندارانگاری دل در ترکیبات و تعبیرات کنایی گویش هزارگی بامیان

با توجه به اهمیت گویش هزارگی که از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین گویش‌های خراسان بزرگ است و با عنایت به کاربرد کنایات در گویش‌ها که از جنبه‌های زبان‌شناسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی حائز اهمیت است، در این جستار کوشیده‌ایم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که نقش جاندارانگاری واژه‌ دل در ترکیبات و تعبیرات کنایی گویش هزارگی، در چه حد است و آیا می‌شود جاندارانگاری دل را در ترکیبات و تعبیرات کنایی طبقه‌بندی کرد؟ برای پاسخ به این پرسش ها، جاندار انگاری واژه‌ دل را که از واژه‌های محوری در این گویش است، در کنایات گویش هزارگی بررسی و تحلیل کرده ایم. این پژوهش با روش توصیفی و با رویکرد تحلیل محتوا انجام ‌شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد ترکیبات و تعبیرات کنایی دل در گویش هزارگی، دارای انسان‌انگاری، حیوان انگاری و انسان/ حیوان انگاری است و از این میان، انسان‌انگاری دل، بسامد و اهمیت بیشتری دارد؛ حتی در انواع دیگر جاندارانگاری نیز رد پای انسان خیلی برجسته است که بیانگر قدرت تخیل گویشوران این گویش است که برای پدیده‌های بی‌روح، روح قائل می‌شوند و دل را مانند انسان، حیوان و موجودات زنده قلمداد می‌کنند.

animism of heart in allusional terms and expressions of hazaragi dialect in bamyan

the current research has dealt concisely with the meanings of the heart, the position and role of the heart in religion, the qur’an, hadiths, mysticism, philosophy, and literature, including the place of the heart in mysticism and literature. given the importance of the hazaragi dialect, one of the most important and oldest dialects in greater khorasan, and considering the use of allusions in dialects that are important from linguistic, psychological, and sociological aspects, we have tried to animate the word heart, which is one of the central words in this dialect. to this end, we examined and analyzed allusions in the hazaragi dialect. this research employed the descriptive method and a content analysis approach. the findings show that heart in the hazaragi dialect has ironic combinations and expressions of anthropology, animalism, and human/animalism, and among these, humanism of the heart is the most frequent and important. even in other types of animism, the human trace is very prominent, which shows the imagination of the speakers of this dialect, who believe in soulless phenomena and consider the heart as a human, animal, and living being.