بررسی و تحلیل نقوش سنگ‌نگاره‌های مجموعه باستانی کال‌سیر، سیرخردو و مهدوا؛ شهرستان طرقبه شاندیز در شمال شرق ایران

سنگ نگاره ها از نخستین هنرهای بشری برای تجلی عواطف و دیده‌های خود از محیط پیرامون بوده است. در ایران، شواهد هنر صخره‌ای را می‌توان در اغلب مناطق کوهستانی مشاهده کرد. این پژوهش به بررسی و مطالعه مجموعه سنگ نگاره‌های باستانی کال‌سیر، سیرخردو و مهدوا پرداخته است. این سنگ نگاره‌های نویافته در شهرستان طرقبه شاندیز در استان خراسان رضوی قرار دارد. در این منطقه تعداد زیادی از سنگ نگاره‌ها وجود دارد که بررسی این آثار با توجه به قدمتشان می‌تواند جنبه‌های تاریک زندگی ساکنان این حوزه را نمایان کند. روش بررسی سنگنگاره‌ها، بررسی پیمایشی میدانی بوده است و در روش کتابخانه‌ای به بررسی تطبیقی نقوش با دیگر سنگ نگاره‌های ایران پرداخته شده است. در این پژوهش سعی شده است به پرسش‌های پیش رو پاسخ داده شود: نقوش ایجادشده بر روی سنگ نگاره‌های طرقبه شاندیز با کدام سنگ نگاره‌های ایران قابل مقایسه است و تکنیک ساخت سنگ نگاره های طرقبه شاندیز به چه صورت بوده است؟ مطالعه مجموعه سنگ نگاره های طرقبه شاندیز با هدف معرفی و بررسی نقوش سنگ نگاره ها، مطابقت نقوش با شرایط اقلیمی و زیست محیطی منطقه و بررسی تطبیقی و مشابهت نقوش با دیگر نقاط، انجام شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سنگ نگاره‌های این حوزه دارای نقوش انسانی، حیوانی،  نمادین و ابزارآلات هستند که با تکنیک و روش کوبشی ایجاد شده‌اند و نقوش این سنگ نگاره‌های نویافته با سنگ‌ نگاره‌های شرق ایران همچون توس، خزان، لاخمزار، گوهردشت، آسو و جربت قابل بررسی و تحلیل است.

introduction and analysis of new found petrography motif of kal-e-sir, sir-e-khordoo and mohadava (torqabeh shandiz -khorasan)

in archaeology, rock art is humanmade markings placed on natural surfaces, typically vertical stone surfaces. this art is found in many culturally diverse regions of the world. it has been produced in many contexts throughout human history. the oldest known rock art dates from the upper paleolithic period, found in europe, australia, asia, and africa. petroglyphs or rock motifs have been one of the first human arts to express their emotions and perceptions of their surroundings. study and analyses of these motives include the questions such as who have created these motives and in what ages? and what is the aim of drawing of this motive? in iran, evidence of rock art can be seen in most mountainous areas where nomadic or herding life takes place. the collections of ancient lithographs of kalsir, sir khordoo and mohadava are located in the northeastern region of iran, in the city of torqabeh shandiz. in this area, there are a large number of petroglyphs with various subjects, and the study of these works, considering their antiquity, can reveal the dark aspects of the life of the inhabitants of this area. in reviewing and analyzing these paintings, we are faced with questions of: what has been the living and environmental economy of this region based on the petroglyphs? how many categories can the drawings created on the rocks be classified? since these motifs are related to livelihood, studying these motifs can reconstruct aspects of the life of the primitive inhabitants of this region. this field has a valuable rock art that has been related to each other due to the similarity of the designs. in this study, the rock motifs of shandiz torqabeh collection have been studied to identify and address the causes and reasons for drawing rock motifs whereby content analysis and matching method have been used. the data of this research have been collected from the field survey method and library studies. the results of this study indicated that the motifs are in three groups: human, animal, and symbolic. these motifs originated from the ideas and environment in which they lived and the relatives of the creators of these motifs were nomadic pastoralists with these motifs being a reflection of their livelihood.