بررسی فرم و عملکرد ابزارآلات فولادی اصناف دوره قاجار

اگرچه شکوفایی هنر فولادسازی مربوط به دوره صفویه بوده است؛ ولی دوره قاجار را می توان اوج استفاده از فولاد در عرصه های کاربردی، به خصوص در زمینه ابزارآلات دانست. این ابزارآلات را دو گروه از اصناف تولیدکننده و مصرف کننده، استفاده کرده اند. تنوع و تکثر ابزارآلات نشان دهنده تحولات چشمگیر این ابزار در زمینه فرم و کارکرد در دوره مذکور بوده است. از ویژگی های فولادسازی در این دوره توجه هنرمندان به فرم و تزیین اشیا بوده است، به گونه ای که فرم به تنهایی خود گونه ای تزیین بوده؛ تزیین نیز در خدمت فرم عمل کرده است. دراین راستا، این پرسش مطرح می شود که چه رابطه ای بین فرم و نقش، فرم و عملکرد و چگونگی ساخت و تزیین وجود دارد؟ هدف در مرحله نخست، شناسایی و معرفی ابزارآلات فولادی این دوره و در مرحله بعد، نشان دادن رابطه فرم و عملکرد در این ابزار بوده است. ازاین رو نگارندگان با روش توصیفی تحلیلی و ارزیابی کیفی، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی (موزه های ایران)، به بررسی و طبقه بندی ابزارآلات فولادی اصناف دوره قاجار پرداخته اند. از نتایج تحقیق چنین برمی آید که علاقه مفرط به تزیین گرایی به همراه طبیعت گرایی و به کارگیری فرم های حیوانی با تاکید بر خلوص فرم، توجه ویژه به رابطه فرم و عملکرد و تجربه گرایی ازطریق الگوبرداری از ابزارهای اروپایی، از شاخصه های اصلی ابزارآلات فولادی اصناف دوره قاجار بوده است.