بررسی زمینه های شکل گیری ادبیات و کتاب آرایی فارسیهودِ کلیمیان ایران در عصر صفویه

نوع نگاه و نحوۀ برخورد حکومت صفویان در جایگاه یک حکومت یکپارچه مرکزی در دنیای اسلام، با هنر و فرهنگ مذاهب، به ویژه کلیمیان، قابل تامل و بررسی است. فضای حاکم بر اصفهان در سده 11 ه.ق. به شکلی بوده که کلیمیان این شهر توانسته اند با اقتباس از مضامین شاهکارهای ادبی ایرانیان مسلمان و با الگو گرفتن از فنون و سنت های کتاب آرایی رایج در کارگاه های هنری درباری یا کارگاه های خصوصی هنرمندان این عصر، کتب مصور خاص خود را تولید کنند. در این میان با توجه به حضور دیرینه کلیمیان در ایران، شاخص های خاصی به وجود می آیند که به عنوان فارسیهود، ویژگی های خاص زبانی و بیانی ویژه آنان را بازنمود می کنند که این شاخص ها در متون و ادبیات ویژه آنها و همچنین در حوزه کتاب آرایی، به صورت ویژه قابل بررسی است. این پژوهش در نظر دارد در راستایی توصیفی تحلیلی، نقاط تاریک و مبهم فعالیت های کلیمیان به خصوص هنر کتاب آرایی آنها را در دو دسته بندی متون دینی و متون ملی موردبررسی قرار دهد و با خوانش دقیق 9 نگاره از کتابخانه مدرسه الهیات کلیمی امریکا، به شناخت هرچه بهتر این حوزه از فعالیت های هنری ایران در عصر صفویان بپردازد. آنچه از بررسی این متون و نگاره ها به دست می آید نشان از مردمی دارد که سعی دارند هم به زنده ماندن زبان و مفاهیم بنیادین خود بپردازند و هم با انتخاب شیوه های تصویری مشترک در سرزمین ایران ارتباط خود با دیگر مردمان این سرزمین را در قالب ادیان دیگر حفظ کنند و بر مفاهیم مشترک خود به عنوان یک ایرانی تاکید کنند.