بررسی تطبیقی سیر تحول ساختار و نقش‌مایه‌های مدارس دوره‌های تیموری و صفوی شهر مشهد

شرق ایران به‌ویژه خراسان از سده‌های نخست اسلامی، همواره به‌عنوان یک کانون مهم علمی به‌حساب می‌آمده است. بیشتر صاحب‌نظران دراین باره معتقدند که مدرسه در خراسان شکل‌گرفته و از آنجا گسترش یافته‌است. در این میان مشهد با توجه به وجود مرقد حضرت رضا (ع)، بین شهرهای استان خراسان از اعتبار خاصی برخوردار شده و حکومت‌ها در دوران مختلف، مدارس متعددی در آنجا ساخته‌اند. بنا بر آنچه بیان‌شد، اهداف تحقیق حاضر بدین قرار است که با بهره‌گیری از روش تحقیق تاریخی- توصیفی و روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی، ساختار و نقش‌مایه‌های تزیینی مدارس در دو دوره تاریخی تیموری و صفوی شناخته و بررسی‌شوند. از این رهگذر، نگارندگان معماری این دو دوره را از منظر مدرسه‌سازی بررسی‌کرده تا به شناختی از روند تحول ساختار و تزیینات مدارس تیموری و صفوی در این شهر دست‌یابند.اصول ساختار و نقش‌مایه‌های تزیینی درراستای تحولات معماری مدارس، از قدیم به جدید همواره در طراحی ساختمان مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این روند رو به رشد از دوره تیموری به صفوی در عامل هندسه و تناسبات، از مربع به مستطیل گرایش‌می‌یابد. از نظر ساختاری نیز توفیق و برتری از مدارس چهار ایوانه به سمت دو ایوانه است. ازلحاظ تزیینات هم محتوای کتیبه‌ها در هر دو دوره با مضامین دینی عجین بوده‌اند. بنابراین سوال تحقیق بدین قرار است که دریابیم سیر تحولات و تکامل در دوره‌های تاریخی تیموری و صفوی و اصول کلی حاکم بر معماری مدارس قدیم شهر مشهد در این دو دوره چگونه بوده‌است.درنهایت بررسی مطالعه مدارس این دو دوره بیانگر این مطلب بود که میزان پشتیبانی مالی بانیان بر ابعاد و اندازه‌های بنا، شیوه ساختمان، مصالح، ظرفیت جادهی طلاب و تزیینات به‌کار رفته در مدارس تاثیرگذار بوده‌است.