بررسی نقش نیلوفر آبی در هنر ایران باستان و دوران اسلامی

نیلوفر، از آن‌دست گیاهانی است که در آیین و ادیان مختلف توجه بسیاری را به‌خود معطوف کرده‌است. این گیاه در رویکردهای اسطوره‌ای و نمادین با مفاهیمی چون رویش، زایش و باروری مرتبط است. بنابر آنچه بیان‌شد، بررسی نماد نیلوفر در نگاره‌های دوران هخامنشی و ساسانی و بازتاب آن در هنر دوره اسلامی، موضوعی است که برای مقاله پیش‌رو در?نظر گرفته شده‌است. برای محقق‌ساختن چنین موضوعی که هدف این پژوهش نیز به‌شمارمی‌رود، جایگاه نماد نیلوفر در تمدن‌ ایران باستان و اسطوره‌های مرتبط با آن در ادیان ایران باستان و همچنین ارتباط این نماد با گل شاه‌عباسی، تحلیل شده‌است.بر?این مبنا، پرسش‌های قابل طرح در تحقیق حاضر بدین قرار است که برچه مبنایی می‌توا‌ن نیلوفر را نماد آفرینش و باروری در ایران باستان دانست و ارتباط آن را با آب توجیه‌کرد. دیگر اینکه چگونه پس از ظهور اسلام گل نیلوفر به عرصه هنر اسلامی راه‌یافت. روش تحقیق به‌کاررفته در این مقاله، توصیفی- تطبیقی و یافته‌اندوزی آن هم به شیوه کتابخانه‌ای است. براین اساس، جایگاه نماد نیلوفر در اسطوره‌های ایرانی با هدف روشن‌ساختن جنبه کهن?الگویی آن مطرح‌می‌شود که ازطریق این بررسی، مفاهیم نهفته در پس این نقش‌مایه و ارتباط آن با نمادهای وابسته بیان‌می‌شود. پس از بررسی‌های صورت‌گرفته آنچه به‌عنوان یافته اصلی این پژوهش قابل طرح است، بیان این نکته است که نقش نیلوفر همانند سایر هنرهای کاربردی و تجسمی دارای یک روند تحول و سیر تکاملی در طول دوره‌های مختلف باستان به‌ویژه دوره اسلامی بوده‌است آن‌گونه‌که سیر تحول نقش این گل، تحول آن را از یک هنر آیینی به یک هنر کاربردی نشان‌می‌دهد.