بررسی روند تولید سفالینه‌های آبی و سفید در ایران طی ادوار مختلف اسلامی

سفالینه های آبی و سفید، یکی از مهمترین و درعین حال فراوانترین سفالینه های لعابدار جهان اسلام به ویژه طی دوران متاخر اسلامی هستند. این مساله که برای نخستین بار این سفالینه ها در چه مرکز یا مراکزی و چه دوره زمانی ای تولیدشده اند، پرسشی است که هنوز پاسخی بدان داده نشده است. براساس شواهد باستان شناسی موجود، یکی از مناطقی که دست کم از سده های اولیه اسلامی به بعد این سفالینه ها در آن شناسایی شده، مرزهای فعلی سیاسی ایران است. ازین رو، در نگارش مقاله حاضر تلاش بر آن شده است تا بنابر اطلاعات به دست آمده از منابع کتابخانه ای منتشرشده و یافته های حاصل از کاوش های باستان شناسی، اینگونه سفالین در ایران مطالعه و بررسی شود. از این راه، تا حدودی به پرسش های مطرح شده در این پژوهش با این فرض که سرزمین ایران به دلیل پیشینه طولانی تاریخی در عرصه تولید سفال، احتمالاً یکی از مناطق مهم تولید سفال آبی و سفید از همان سده های اولیه اسلامی به بعد بوده است، پاسخ داده می شود. براساس اسناد باستان شناسی بسیاری که در کاوش ها و مطالعات باستان شناسی بخش های مختلف سرزمین ایران به دست آمده، مشخص شد که پس از قرن ششم هجری گونه های مختلفی از سفالینه آبی و سفید در مراکز متعدد و با شیوه های گوناگون تولیدشده اند. با اینکه در فاصله قرن های یک تا پنج هجری قمری، قطعه های فراوان سفالینه های آبی و سفید در مراکزی چون نیشابور و شوش شناسایی شده اند لیکن، شواهدی که مبتنی بر تولید این ظرف ها در آن مراکز باشند، بسیار اندک بوده و بیشتر نتایج به دست آمده هم، بر آزمایش های علمی تکیه دارند.