نگاهی توصیفی و تحلیلی به سنگ نبشته‌های موجود در مسجدجامع کبیریزد

وجود مواریث هنری بسیار در شهر یزد همچون سنگ نبشته های مسجد جامع کبیر آن، به عنوان یک اثر هنری و سند تاریخی که به شناخت بخشی از هنر ادوار مختلف تاریخی و مقایسه آنها بایکدیگر میانجامد و برای مرمت برخی از بناهای تاریخی نیز موثراست، از افتخارات تمدن کهن ایران است. مطالعاتی که تاکنون درباره این آثار هنری صورت گرفته، بسیار کلی و توصیفی بوده به گونه ای که محتوای این کتیبه ها ازحیث ادبی و هنری و همچنین تکنولوژیکی ساختارشان در هر دوره تاریخی مرتبط با آنها، دقیق بررسی نشده است. ازاین رو، در مقاله پیشرو که با شیوه ای توصیفی-تحلیلی نگاشته شده و مطالب آن در یک سیر مطالعاتی به صورت میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده، برخی از ویژگی های هنری و محتوایی این آثار بررسی و ارزیابی شده است. بنابر آنچه بیان شد، هدف اصلی نگارنده این مقاله نیز معرفی ویژگی های محتوایی و ساختار کتیبه ها در چند دوره تاریخی و بررسی نقاط اشتراک و افتراق آنها و چگونگی استفاده از این آثار است. بدین منظور با تعریفی که در متن پژوهش از کتیبه ارایه شده، ضمن بررسی حدود هفتادو چهار کتیبه مسجد جامع کبیر یزد ویژگی های کیفی وکمّی آنها نیز جداگانه بررسی خواهدشد. درپایان نتیجه این بررسی ها در قالب جدول ارایه می شود. مقاله حاضر دربردارنده موارد زیر است: گونه بندی کتیبه های سنگی مسجد جامع به لحاظ محتوایی و ساختاری، انوع آرایه بندی کتیبه ها، شباهت های ساختاری و عملکردی کتیبه ها در دوره های تاریخی مختلف، شناسایی انواع سنگ فرمان، سنگ محراب، سنگ وقف و الواح یادبود (به لحاظ محتوایی) در این مجموعه، شناسایی مصالح متنوع و بیشتر سنگ روشن با نقش مایه های نوشتاری و گرافیکی متنوع و زیبا بین کتیبه ها، بررسی شباهت های محتوایی کتیبه ها و مضامین آنها. نتایج به دست آمده از مطالعه کتیبه ها نشانگر آن است که این کتیبه ها به لحاظ ساختاری (تکنولوژیکی و فن اجرا) و محتوایی (مضامین و متن و شیوه ادبیات نگارشی) در نوع خود، از بهترین آثار هنری به شمارمی روند.