نشانه شناسی قدرت در پیکرنگاری های فتحعلی شاه قاجار

یکی از تحولات سیاسی و فرهنگی که در دوران صفویه در ایران آغاز شده بود، ارتباط با فرهنگ و هنر غرب بوده، این ارتباط فرهنگی و هنری موجب ظهور مکتب نقاشی پیکرنگاری درباری قاجار شد. این مکتب از دوران زند آغاز به تکوین کرد و در سایه حمایت فتحعلی شاه قاجار به اوج رسید و با پایان سلطنت وی رو به افول گذاشت. در این پژوهش به خوانش سه اثر از آثار شاخص پیکرنگاری درباری دوران فتحعلی شاه با رویکرد نشانه شناسی می پردازیم، به این صورت که ابتدا اجزای متن را تحلیل و عناصر دیداری اثر را که همانند دال عمل می کنند تبیین می کنیم، سپس به بررسی مضمونی و معنایی آثار می پردازیم. هدف از تحقیق پیش رو، بررسی نشانه های تصویری موجود در سه اثر از مکتب پیکرنگاری قاجار است تا بتوان به خوانشی نوین از این آثار دست یافت و گستره معانی و اهداف آن را بررسی و کنکاش کرد و در این راستا به پرسش هایی از این دست پاسخ داد: آیا یکی از مهم ترین اهداف پیکرنگاری های دوران فتحعلی شاه قاجار گفتمان قدرت است؟ آیا این آثار نقاشی کارکرد اسطوره سازی داشته اند؟ شیوه تحقیق، روش تحلیل محتوای متن و نشانه شناسی مبتنی بر آن و هم چنین روش توصیفی است. نتیجه حاصل از خوانش این سه اثر پیکرنگاری دوره فتحعلی شاه را که نمونه هایی از متن تصویری هستند، می توان کارکرد سیاسی و تبلیغی این آثار برشمرد. یافته های تحقیق مبیّن آن است که اهداف اصلی آفرینش این آثار گفتمان قدرت است، یعنی از رمزگان فرهنگی در جهت ایجاد گفتمان سیاسی و قدرت استفاده شده است و هدف از این گفتمان قدرت، تلاش در خلق یک شخصیت اسطوره ای از فتحعلی شاه بوده است.