ارتباط طنز ترسیمی و طنز کلامی در مطبوعات دوره قاجار

بی تردید نهضت مشروطه و جریان روشنفکری نقش مهمی در بیدارسازی اذهان عمومی در برابر سلطه استبداد قاجاریه و پس از آن داشته است. در این دوره، هنر و ادبیات بهترین ابزار گذار از سنت به سمت مدرنیسم شناخته شدند. نقشی که کاریکاتور مخصوصاً کاریکاتورهای نشریه ملانصرالدین در مطبوعات این دوره ایفا کرد، کمتر از طنز کلامی نبوده است اما بیشتر پژوهشگران تلاش عمده خود را صرف شناساندن طنز کلامی و چهره های شاخص این نوع از طنز کرده اند و اغلب درباره کاریکاتور اغلب برخوردی تاریخ ادبیاتی داشته اند، بنابراین جای خالی نقدی علمی و تحلیلی کاملاً حس می شود. مقاله حاضر با رویکردی آسیب شناسانه به دنبال چرایی این کم توجهی و پیوند ارتباطی کاریکاتور با طنز ترسیمی هستیم تا میزان موفقیت یا عدم موفقیت این گونه از طنز را در برابر طنز کلامی ارزیابی و پیوندهای آن را با طنز کلامی با در نظر گرفتن روش، مضمون و محتوا در نشریات این دوره بررسی کنیم. شیوه گردآوری اطلاعات به شکل کتابخانه ای و قلمرو پژوهش جلد دوم کتاب پرونده کاریکاتور از محمدرفیع ضیایی است.