بررسی نماد و نقش پرنده در قالیهای موزه فرش ایران

در طول تاریخ ایران همواره میان هنر، ادبیات و آداب معنوی برگرفته از مذهب ارتباط بسیار نزدیکی وجود داشته است. هنرمندان این ارتباط را به بهترین و زیباترین شکل در قالبهای انتزاعی و واقعگرا و حتی بهصورت نمادین در هنرهای دستی بهتصویر کشیدهاند. نقش پرنده از دیرباز از نقوش پرکاربرد مورد استفاده در هنر ایران و به ویژه در منسوجات و قالی بوده است. بسیاری از این نقوش پرندگان حامل بار نمادین و سمبلیک هستند و جایگاهی خاص در فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم دارند؛ مفاهیم نمادینی همچون پیروزی خیر بر شر، خوشبختی و نیکروزی، بشارت بهار، درخواست باروری و بارانخواهی و همچنین مفاهیم عرفانی و مذهبی. این نقوشِ اغلب نمادین در قالبهایی همچون گرفتوگیر پرندگان، گلومرغ، مرغی و کلهمرغی و ...، در قالیهای عمدتاً باغی و محرابیِ ایران بهچشم میخورند. هدف از این مقاله، معرفی و بررسی جایگاه این نقش در آرایههای تزیینی گنجینه قالیهای موزهای ایران (با تاکید بر موزه ملی فرش) و بررسی مفاهیم نمادین برخی از نقوش این پرندگان بهشیوه اسنادی است. پژوهشی تحلیلی با استفاده از گردآوری اطلاعات کتابخانهای، منابع معتبر داخلی، جستجو در پایگاههای اطلاعرسانی معتبر و بازدید از موزههای داخلی صورت پذیرفته است، همچنین در این پژوهش سعی شده است بهشیوه تحلیلی تا حد امکان به معرفی قالبهای رایج این نقش پرداخته شود.