آیین فتوت و نظام آموزشی هنرها و صنایع در ایران

هنرمندان و اهل حرف و صنایع در جوامع سنتی طبق اسناد و مدارک به جای مانده، دارای صنف خاص خود بودهاند و در نظامی آموزش می یافته اند که ارتباط خاصی بین ارکان اصلی آن (استاد و شاگرد) برقرار بوده است. ارتباطی که بسیار متفاوت از نمونه های مشابه آن در سیستم های آموزشی دنیای متجدد می باشد. در این نظام که بر اساس آیین فتوت و جوانمردی استوار بوده است، شاگرد نزد استاد علاوه بر کسب مهارت و زبردستی در حرفه ای خاص، به اسرار و رموز نهفته در آن حرفه نیز آگاهی یافته، جهان بینی لازم را دریافت می نموده است. اصول اعتقادی اسلامی و رویه ای مبتنی بر ارزشه ای معنوی جایگاه خاصی در این نظام آموزشی و ضوابط و مقررات آن داشته است. این پژوهش در پاسخ به این سوالات انجام یافته است؛ اول اینکه ساختار نظام آموزشی سنتی هنرها و صنایع در راستای مبانی حاکم بر آیین فتوت و جوانمردی در ایران چگونه بوده است و دیگر اینکه با توجه به اصول اعتقادی این آیین، کیفیت ارتباطی ارکان این نظام به چه صورت بوده است؟ به منظور دستیابی به پاسخ این سوالات در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته است، متون فتوت نامه ها و رسایل خاکساریه که مهمترین منابع درباره اصناف در عالم اسلام هستند، جهت استخراج اطلاعات مورد نیاز پژوهش به شیوه کتابخانه ای مورد پیمایش و بررسی قرار گرفته اند. هدف از انجام این پژوهش، یافتن ساختار و کیفیت ارتباط ارکان نظام آموزشی هنرها و صنایع رایج در میان اهل فتوت و نیز تبیین آن در قالبی قابل درک و ارایه به زبان امروزی بوده است.با مطالعه و تحقیق در فتوت نامه ها زوایا و ابعاد مختلف این نظام آموزشی، چون مراحل آموزش فنون و هنرها، شیوه ترقی تربیه، وظایف و مسیولیت های استاد و شاگرد نیز آداب و رسوم خاص آن مشخص شده است.