بررسی نقش نور در تبیین توالی فضای معماری مساجد (نمونه موردی: مسجد شیخ لطف ا...)

نور از عوامل موثر بر ارزش فضایی است که به عنوان غیر مادیترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی وجود داشته است. نور در معماری اسلامی ایران همیشه به منزله روشن کردن کامل فضای معماری بهکار نمی رود؛ بلکه گاهی جنبه عرفانی و مقدس به خود گرفته و جنبه های دیگر فضا (رنگ، بافت و...) را تحت تاثیر قرار میدهد و گاهی بر آنها تاکید میکند. ضرب آهنگ (ریتم) نوری در معماری اسلامی نقش بسزایی در تبیین تحول و توالی فضا ایفا میکند، به‎گونه‎ای که می توان گفت نقش کاربردی توالی فضا به وسیله نور در این معماری در سه مولفه مکث، حرکت و تاکید تبیین میشود؛ از این رو می‎توان این گونه بیان کرد که توالی فضا به وسیله نور به عنوان یک مولفه در زمینه هنرهای اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته و این توجه و اهمیت نشان از جایگاه این اصل در شاکله تفکر اسلامی است. بدین منظور در مقاله حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است و در قسمت ادبیات موضوع به تبیین جایگاه نور در علوم معارف اسلامی پرداخته شده تا ابعاد، وجوه و جنبه‎های کاربردی آن وضوح بیشتری یابد و در ادامه به تبیین نقش نور برطبق مولفه های سه گانه توالی فضایی در معماری اسلامی پرداخته می شود. دستاوردهای پژوهش گویای آن است که نور علاوه بر کارکرد عادی خود در فضاهای معماری اسلامی، عملکردهای دیگری نیز داشته است که ازجمله مهمترین آنها می توان به نقش نور در توالی بین دو جهان مادی و معنوی اشاره کرد. این عمل در سه طیف زمانی و به ترتیب در انفصال، انتقال و وصول در فضای معماری اسلامی اتفاق می افتد.