معرفی سنگ‌نگاره‌های دَوه دَره‌سی شهرستان هوراند آذربایجان شرقی

هنر صخره‌ای را می‌توان به‌عنوان یکی از کهن‌ترین جلوه‌های هنری جوامع انسانی در طول تاریخ در نظر گرفت؛ بر همین اساس، مطالعه و تحلیل هنر سنگ‌نگاره‌ها، در شناخت مناسبات اجتماعی، باورها، فرهنگ و سایر ابعاد زندگانی انسان، نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. این نقوش از نظر انجام مطالعات باستان‌شناسی، انسان‌شناسی، مردم‌شناسی و تاریخ هنر، از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تا کنون در مناطق مختلف جهان، سنگ‌نگاره‌های زیادی کشف و شناسایی شده‌اند. منطقه شمال غرب ایران، یکی از مناطق مستعد هنر صخره‌ای است. طی بررسی‌های باستان‌شناختی صورت‌گرفته در حاشیه رودخانه دائمی قَره‌سو در تابستان سال 1391، چندین مجموعه از سنگ‌نگاره‌ها شناسایی شدند. این سنگ‌نگاره‌ها دارای موتیف‌های متنوعی از جمله؛ نقوش انسانی، حیوانی، نمادین و ابزار بوده که اغلب به‌صورت کوبشی (پتروگلیف) و به ندرت به‌صورت خراش در سطح سنگ‌های منفرد از هم، ایجاد شده‌اند. این پژوهش، به معرفی و مطالعه اجمالی سنگ‌نگاره‌های محوطه دَوه دَره‌سی شهرستان هوراند پرداخته و به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است؛ 1. ساختار معیشتی جوامع این منطقه بر اساس نقوش سنگ‌نگاره‌ها چگونه بوده است؟ 2. نگاره‌های ایجادشده بر روی سنگ‌ها در چند دسته قابل طبقه‌بندی هستند؟ مقاله حاضر، از روش توصیف و تطبیق محتوا بهره برده و داده‌های آن، به شیوه بررسی میدانی نگارندگان و مطالعات اسنادی گردآوری شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که این نقوش، در بر دارنده نقش‌مایه انسانی، حیوانی، نمادین و ابزار بوده و از نظر کمی و کیفی، شباهت‌هایی با نقوش مناطق مختلف ایران دارند. این مسئله می‌تواند ناشی از ارتباطات فرهنگی و مشابهت‌های زیستی و اجتماعی جوامع این مناطق باشد؛ همچنین بر اساس نگاره‌های ایجادشده، این جوامع، دارای ساختار معیشتی بر حسب دامداری (کوچ‌روی) بوده‌اند که الگوی غالب جوامع پیش‌ از تاریخ این منطقه است.

Introducing the Petroglyphs Dava darasi in Horand County, East Azerbaijan

Rock art can be regarded as one of the oldest art forms of human societies throughout history. Therefore, the study and analysis of the art of petroglyphs plays a special role in understanding social relationships, beliefs, culture and other aspects of human life. These motifs are of great importance regarding archeological studies of anthropology; anthropology and art history was of great importance, and so far many petroglyphs have been discovered and identified in different parts of the world. The northwestern region of Iran is also one of the prone areas of rock art. During the archaeological excavations on the periphery of the permanent Quru River in the summer of 2012, several collections of petroglyphs were identified. These petroglyphs have a variety of motifs, including human, animal, and symbolic motifs, often scattered on petroglyphs and rarely scratched on the surface of individual rocks. This study investigates and overviews the petroglyphs of the Dava darasi area of Horand County and seeks to answer the following questions: What was the living structure of communities of this area based on petroglyph motifs? And how many categories can the paintings created on the rocks be classified into? The present study has been done by using descriptiveanalytical method and data gathered through field and library studies. The results show that these motifs contain human, animal, symbolic and instrumental motifs, and have qualitative and quantitative similarities with the motifs of different regions of Iran. This can be due to the cultural connections and biological and social similarities of communities in these areas. In addition, according to the created petroglyphs, these communities had a livelihood structure based on animal husbandry (nomadism) which was the dominant pattern of prehistoric communities of this area.