مطالعه باستان شناختی نقوش و تزئینات سفالینه های عصر قاجار (با تاکید بر نمونه‌های موجود در موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران)

فن و هنر سفالگری عصر قاجار به‌لحاظ شیوه های ساخت، تزئین، طرح و نقش، دارای مولفه ها و شاخصه ها، وجوه افتراق و اشتراک فراوانی با دوران قبل از خود بوده که در مطالعات باستان شناسی کمتر بدانها توجه و پرداخته شده است. مطالعه و بررسی ظروف سفالی دوره قاجار، افزون بر آشنایی با فرهنگ حاکم بر این دوره، شیوه های ساخت و تزئین به‌ویژه در خصوص نقوش به‌عنوان اصلی تزئینی در سفالینه ها را آشکار می سازد. از این‌رو، در مقاله پیش رو با مطالعه و بررسی تعدادی از سفالینه های عصر قاجار، شیوه های تزئین و نقوش بر روی ظروف سفالی بررسی می شوند. بر این اساس، هدف از این پژوهش، آشنایی با انواع نقوش به‌کار رفته در سفالینه های مورد مطالعه و در نهایت، طبقه بندی این نوع نقوش است. در این پژوهش، نتیجه جستجوها به روش میدانی با مراجعه به موزه های داخلی (رضا عباسی، موزه ملی ایران، موزه آبگینه و سفالینه های ایران) و جست جو در وب سایت موزه های خارجی (ارمیتاژ، ویکتوریا و آلبرت)، به یافتن نوزده نمونه انجامید که بیشترین تعداد، از موزه آبگینه و سفالینه های ایران انتخاب شد. روش انجام این پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و همچنین، بر بررسی میدانی استوار است. بدین معنا که ابتدا همه نمونه ها به‌صورت میدانی و اسنادی گردآوری شده، سپس معرفی، تحلیل و در جداول ترسیمی، نقوش تزئینی، ویژگی ها و شاخص‌های خاص هر یک استخراج و تقسیم بندی شده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند سفالگری دوره قاجار در عین تاثیر پذیری و تداوم سبک های سفال سازی دوران قبل، به نوآوری هایی در زمینه نقوش دست یافته که مختص به این دوره بوده‌اند.

A view point to forms and motifa of Qajar ceramic wares (Emphasizing on existing examples in the Glassaware and Ceramic's Museum of Iran's)

Qajar pottery in regard to methods of making, decoration and patterns has indexes and components. It also both some characteristic in commom and obvious disitinctiona as compared with the earlier time. But Qajar ceramic wares are seemingly less interesting in archeological studies. The purpose of this research is to identify human, bird and mythical creature figures drawn by artists on the case studies. Nineteen specimens have been chosen, most of them are form glassware and ceramic museum. The method of method of research is descriptve analytic. In this sense, all of the samples were first collected in a field, then the introduction, analysis, and drawings of the decorative drawings, features and indicators of each one are extracted and divided. The result shows a return to the old Iranian traditions. Most of the implemented motifs and themes in addition to be decorative, convey special meanings due to the cocial and repercussion of that time. Consequently, motif innovations occurred peculiar the Qajar era in addition continuity of earlier pottery styles and therir influence.