تاثیر بادهای فرساینده بر مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای دشت سمنان

حمل ماسه به‌­وسیله بادهای فرساینده، یکی از مهم‌ترین فرایندهای باد در مناطق خشک و نیمه­‌خشک است. در این مطالعه به­‌منظور تعیین رژیم باد، شاخص‌های مختلف این پدیده طبیعی اعم از شاخص یکسانی جهت باد (ud)، شاخص پتانسیل حمل ماسه (dp)، شاخص برآیند جهت بادهای فرساینده (rdd)، شاخص برآیند پتانسیل حمل (rdp) با شاخص مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای، در دشت سمنان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. از داده‌های بادسنجی ایستگاه‌های همدید گرمسار، سمنان، دامغان و بیارجمند و نرم­‌افزار sand rose graph.2 به­‌منظور تحلیل داده‌های باد و محاسبه مقادیر پتانسیل حمل ماسه و رسم گل‌ماسه استفاده شده است. نتایج نشان داد که پتانسیل حمل ماسه بادی در تمامی ایستگاه‌های مورد بررسی بر اساس سرعت آستانه شش متر برثانیه نسبتاً زیاد و بیش از 3000 واحد برداری (vu) در طول سال می‌باشد که بیان‌گر زیاد بودن پتانسیل بادها در ایجاد فرسایش بادی و حمل ماسه در منطقه است. شاخص ud سالانه باد در ایستگاه دامغان بیشتر از 0.9 و در سایر ایستگاه‌ها بین 0.8-0.3 متغیر می‌باشد. شاخص rdd نیز بیان‌گر تغییرات جهت باد از 130 الی 180 درجه است. دو شاخص مذکور نشان­‌دهنده شکل‌گیری تپه‌های ماسه‌ای بارخانی، برخانویید و یا تپه‌های طولی سیلک‌مانند در دشت سمنان-گرمسار است که در امتداد بادهای شمال-شمال‌غرب به‌­سمت جنوب-جنوب‌شرق شکل می‌گیرند. این وضعیت با توجه به موقعیت ارتفاعات البرز در شمال منطقه و موقعیت جنوبی دشت‌های گرمسار، دامغان و سمنان نشانگر شرایط مناسب برای ایجاد بادهای کوه-دشت بوده و با دالان­‌های توپوگرافی موجود انطباق مناسبی را نشان می­‌دهد. شاخص حرکت تپه‌های ماسه‌ای بیان‌گر متحرک بودن آن‌ها می‌باشد و پوشش فعلی نتیجه عملیات بیابان‌زدایی است.