بررسی ضریب تغییرات مکانی و زمانی هدرروی خاک تحت جریان متمرکز در ‏شیارهای زراعت گندم دیم

در دهه‌های گذشته نقش فرسایش خاک مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده، به‌طوری­‌که آگاهی از عامل‌های موثر در آن و تغییرات گسترده این عوامل از نیازهای اولیه مدیریت سرزمین است. هدف از این پژوهش، بررسی ضریب تغییرات زمانی و مکانی متغیرهای فرسایشی و عامل‌های هیدرولیکی در شیارهای حاصل از شخم در زراعت دیم گندم در دامنه‌های با شیب 20 درصد است. در این رابطه، ابتدا شخم رایج منطقه از بالا به­‌سمت پایین شیب انجام و شیارهای 10، 20 و 30 متری ایجاد شد. پس از اعمال دبی‌های 10، 15 و 20 لیتر بر دقیقه به‌­مدت 10 دقیقه، متغیرهای هیدرولیکی و غلظت‌های رسوب در سه فاصله زمانی و مکانی مساوی اندازه‌گیری و نرخ جدایش و انتقال ذرات محاسبه شد. به­‌منظور بررسی ضریب تغییرات عامل‌های یاد شده نیز شاخص‌ خطای نسبی محاسبه شد. نتایج نشان داد که خطای نسبی نرخ جدایش، انتقال و غلظت رسوب اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد را با عامل‌های هیدرولیکی دارند. این اختلاف بین قدرت جریان خطای نسبی نرخ جدایش و انتقال در سطح پنج درصد معنی‌دار شد. بررسی زمانی هدرروی خاک نیز نشان داد که ضریب تغییرات در بازه زمانی انتهایی و ابتدایی بیشتر از بازه میانی است، ولی بین این بازه‌ها تفاوت معنی‌دار مشاهده نشد. علت آن ­را می­‌توان به­‌وجود رسوبات فراهم در مراحل اولیه و زیرخوردگی و ریزش دیواره‌ها در مراحل پایانی نسبت داد. بررسی مکانی مقدار ضریب تغییرات نرخ جدایش نشان داد که این عامل در مقطع ابتدایی شیارها از مقاطع بعدی در سطح یک درصد بوده و بیشتر است، در حالی­‌که بین مقاطع دوم و سوم اختلاف معنی‌داری وجود نداشت.