مقایسه عوامل موثر بر عدم مشارکت در طرح‌های آبخیزداری از دیدگاه کارشناسان و جوامع محلی

میزان مشارکت جوامع محلی در طرح ‌های آبخیزداری عامل مهمی در موفقیت و یا شکست این پروژه ‌ها می‌ باشد. با این حال، عوامل موثر در مشارکت مردم از دیدگاه بهره‌ برداران و کارشناسان در حوزه‌های آبخیز مختلف، متفاوت است و تا کنون، به ‌صورت همزمان مطالعه نشده است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی مقایسه ‌ای عوامل موثر بر مشارکت مردم در آبخیز عمارت از دیدگاه آبخیزنشینان و همچنین، کارشناسان است. در این تحقیق، عوامل موثر بر عدم مشارکت مردم در طرح ‌های آبخیزداری در قالب چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، آموزش و ترویج و طراحی-اجرا و 14 زیر شاخص طبقه ‌بندی شدند. در ادامه، با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی و نیز آزمون فریدمن، شاخص‌ها و زیرشاخص‌های موثر بر عدم مشارکت مردمی در طرح‌های آبخیزداری اولویت‌بندی شد. در نهایت، برای بررسی همسویی دو دیدگاه در میزان اهمیت زیرشاخص‌ها، آزمون کلموگروف-اسمیرنف دو نمونه‌ای به‌کار برده شد. نتایج نشان داد که در حوزه آبخیز عمارت از منظر خبرگان و بهره ‌برداران، شاخص‌ اقتصادی نقش بیشتری را در عدم مشارکت مردم نسبت به سایر شاخص‌ها دارد. نتایج رتبه‌بندی زیرشاخص ‌ها از منظر جوامع محلی و کارشناسان نشان داد، به‌ ترتیب زیرشاخص‌ های‌ نادیده گرفتن منافع مردم به ‌عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم و عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح‌ها بیشترین اهمیت در عدم مشارکت مردم را دارند. با این حال، بیشترین اختلاف میزان اهمیت عوامل از منظر دو گروه کارشناسان و جوامع محلی، مربوط به زیرشاخص‌ های نادیده گرفتن منافع مردم به ‌عنوان انگیزه اقتصادی مستقیم و عدم مشورت با جوامع محلی (شورای روستا) در نیازسنجی پروژه است. نتیجه کلی، این‌که اجرای پروژه‌ های چند منظوره و در نظر داشتن منافع آبخیزنشینان و نظرسنجی از جوامع محلی، به همراه آموزش بهره‌برداران می‌تواند زمینه‌ساز جلب مشارکت فعال مردم در پروژه‌های آبخیزداری حوضه شود.

comparison of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans based on local people and experts viewpoints

the degree of public participation in watershed management programs is a major determinant of success or failure of the programs, but the factors which make people participate still remain unknown. the main objects of current study are comparison evaluation of effective factors on preventing participation of rural societies in watershed management plans based on all people and experts’ viewpoints in emarat watershed of khorasan razavi province. in the current study the effective factors on preventing participation of rural societies were classify in four classes include economic, educational-extension, design-executive and social indicators and 14 sub-indicators. then the indicators and sub-indicators were prioritized using fuzzy analytical hierarchy process and friedman test. finally, the two-sample kolmogrov–smirnov test was also used to examine the agreement of the two views on the importance of the items. the results showed that, from the perspective of both groups of experts and peoples, economic indicator has a greater role in preventing people participation in relation to other indicators. the results of sub-indicators prioritization based on local people and expert’s viewpoints showed that “ignoring people´s income as a direct economic motivation” and “shortage of education of watershed residents about plants and their purposes”, respectively, were ranked as the most important sub-indices. the most important difference of the sub-indices from the perspective of local people and expert are related to the “ignoring people´s income as a direct economic motivation” and “lack of stakeholder’s consultation in the design and development of projects”. the overall conclusion is that considering the benefits of stakeholders, and multi-purpose projects and factors such as stakeholder consultation, and training of local communities can provide the basis participation of people in the watershed development projects.