بررسی آزمایشگاهی اثر جانمایی حفره‌های متوالی برداشت مصالح رودخانه‌ای بر رسوبگذاری درون حفره‌ها

بررسی نحوه برداشت ‌ها، حجم و میزان برداشت مصالح شن و ماسه از بستر و حاشیه رودخانه‌ ها نشان می ‌دهد که مشکلات متعدد و فراوانی به لحاظ تغییر شکل هندسی و طبیعی رودخانه ‌ها، افزایش طغیان آب و سیلابی‌شدن رودخانه ‌ها و همچنین، خطرات زیست محیطی و اکولوژیکی به‌وجود خواهند آورد. لذا، اعمال مدیریت صحیح و مناسب در برداشت شن و ماسه از رودخانه ‌ها می ‌تواند در احیاء رودخانه آثار مثبت فراوانی داشته باشد. در این پژوهش، با استفاده از مطالعه آزمایشگاهی اثر جانمایی دو حفره متوالی برداشت مصالح رودخانه ای در قالب فاصله حفره ها از هم و همچنین، فاصله حفره ها از دیواره به‌منظور رسوبگذاری و احیای حفره ‌ها برای مدیریت برداشت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می ‌دهد که دورتر شدن حفره پایین‌ دست تا 16 برابر عمق جریان، بر پرشدگی و سرعت مهاجرت حفره بالادست تاثیر محسوسی ندارد. از طرفی، برداشت نزدیک دیواره کانال (به فاصله 20 درصد عرض کانال) باعث کاهش 25 درصدی حجم پرشده و کاهش 37 درصدی سرعت مهاجرت لبه بالایی حفره بالاست می ‌شود. مقدار پرشدگی برای حفره پایین‌دست با افزایش فاصله حفره‌ ها از هم کاهش می ‌یابد، اما میزان کاهش به فاصله حفره پایین ‌دست از دیواره بستگی دارد. از طرفی، با دو برابر شدن فاصله بین حفره ‌ها، سرعت مهاجرت حفره پایین ‌دست 70 درصد کاهش می ‌یابد. برداشت در مرکز کانال و در صورتی که حفره ‌ها در فاصله نزدیک به‌هم قرار داشته باشند، شرایط مطلوب تری به لحاظ پر شدگی و سرعت مهاجرت برای حفره‌ های بالادست و پایین ‌دست ایجاد می‌کند.

Experimental study on the effect of locating of the consequent river bed materials mining pits on their sedimentation

Evaluation of mining methods and the volume of the bed and flood plain sand and gravel mining show that many problems will be created due to geometry and naturally changing of rivers, increasing of the flood power and environmental and ecological dangers. Hence, applying correct management on river sand and gravel mining can create many positive effects. In this research, the effect of locating of the consequent river bed material mining pits on their sedimentation is investigated in order mining management via an experimental study. Results indicated that, there is no perceptible effect on the infilling and migration velocity of the upstream pit by increasing the distance between the pits up to 16 times the flow depth. Also, mining near the wall of the channel (20% width of the channel) leads to decrease infilling volume up to 25% and decreases migration velocity of the upper edge of the upstream pit up to 37%. By increasing of the distance between the pits, infilling of downstream pit is decreased, but it depends on the distance between the downstream pit and the wall. When the distance between the pits doubles, migration velocity of the downstream pit decreases up to 70%. If the mining is located at the center of the channel and the pits are in close proximity, it creates more suitable condition due to the infilling and migration for upstream and downstream pits.