توسعه مدل شبیه‌سازی توزیعی مکانی - زمانی وقایع بارش – رواناب با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی و زبان برنامه نویسی pcraster

برآورد دقیق واکنش یک حوضه آبخیز به رخدادهای بارش در مدیریت منابع آب و خاک آن و همچنین طراحی سازه های عمرانی در داخل حوضه و پائین دست آن روی آبراهه ها و رودخانه ها یا در مجاور آنها از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. با توجه به افزایش شناخت و درک نسبی از سیستم های حوضه آبخیز و گسترش تکنولوژی های سخت افزاری و نرم افزاری و تسهیل یادگیری و کاربرد این تکنولوژی ها امروزه محققان ترجیح می دهند مدل مورد نیاز خویش را با توجه به هدف خود و شرایط دادهای موجود طراحی و استفاده کنند. هدف از این تحقیق، توسعه مدل توزیعی مکانی–زمانی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی و برنامه نویسی pcraster جهت دستیابی به روش بهینه نمایش فرآیندهای حوضه آبخیز در مقیاس یک آبخیز زراعی کوچک می‌باشد. در این تحقیق یک مدل هیدرولوژیکی توزیعی مکانی – زمانی رخداد محور در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل‌سازی pcraster طراحی و توسعه یافت و کارآیی آن با استفاده از داده‌های مشاهداتی زیر حوضه زراعی منتهی به شهرک بهزیستی گرگان به مساحت 27.6 هکتار که در طول تحقیق مورد پایش و داده برداری قرار گرفت، ارزیابی گردید. مدل مورد نظر از نوع یک مدل با اتصال سخت به gis می باشد. در طی انجام این تحقیق فقط دو رویداد بارش در تاریخ های 11/8/1393 و 25/6/1394 منجر به ایجاد رواناب شد که بترتیب از این رویدادها برای واسنجی و اعتبارسنجی مدل استفاده شد. مقایسه آماری هیدروگراف‌های شبیه‌سازی و مشاهداتی رگبارهای مورخه 11/8/1393 و 25/6/1394 نشان داد که ضریب همبستگی آنها به ترتیب 690/ و 650/و معیار ناشساتکلیف آنها به ترتیب 500/و 1 0/5می باشد. نتایج حاکی از آن است که مدل توسعه داده شده از توانایی خوبی در شبیه سازی فرایند بارشرواناب در طول وقایع رگباری برخوردار می‌باشد.

Development of an event-based spatio-temporally distributed rainfall-runoff simulation model using PCRaster GIS and programming language

Accurate estimation of a watershed response to rainfall events plays an important role in its soil and water resources management as well as civil works design within watersheds and over or around its downstream rivers. Nowadays, due to improvement in our knowledge and understanding from watershed systems and enhancement in hardware and software technology as well as facilitation in learning and application of these technologies, researchers prefer to design and apply their required models themselves according to their aims and availability of data. The aim of this research is to develop a spatio temporally distributed model within PCRaster GIS and programming environment to achieve a better representation of watershed processes at a small scale agricultural microwatershed. In this study, based on the available local data, an event based rainfall – runoff hydrological simulation model was developed within PCRaster GIS and programming software and its performance was evaluated using observed data from a 27.6 ha agricultural microwatershed discharging to the Shahrak – Behzisti residential area in the Gorgan city. This is a tightly coupled GIS model. During the research period, only two rainfall events leading to runoff generation occurred on 2/11/2014 and 16/9/2015 which were, respectively, used for calibration and validation of the model. Statistical comparison of the simulated and observed hydrographs of the rainfall runoff events on 2/11/2014 and 16/9/2015 showed the correlation coefficients of of 0.69 and 0.65 and NashSutcliffe criteria of 0.5 and 0.51, respectively. The results indicate that the developed model has a good performance at simulating rainfallrunoff processes during events.