بررسی نقش اقدامات آبخیزداری در فرایند تبخیر-تعرق در حوضه زوجی زیدشت طالقان

به ‌طور متوسط 70 درصد بارانی که به سطح زمین می‌رسد، از طریق فرایند تبخیرتعرق به اتمسفر باز می‌گردد که این میزان در مناطق خشک به 90 درصد می‌رسد. بنابراین، کمی ‌کردن میزان تبخیرتعرق یکی از عوامل بسیار با اهمیت برای طراحی و اجرای برنامه‌های مدیریتی برای اصلاح و احیای حوزه‌های آبخیز است. به‌ منظور بررسی تاثیر اقدامات بیولوژیکی آبخیزداری بر تغییرات رطوبت خاک و تبخیرتعرق، حوضه معرف و زوجی زیدشت طالقان استان البرز انتخاب شد. به ‌منظور محاسبه تبخیر تعرق از روش بیلان رطوبت خاک استفاده شد و نقاط پایش رطوبت خاک با مطالعات میدانی و آزمایشگاهی در سه دامنه اصلی (شمال غربی، شرقی و جنوب شرقی) و با سه تکرار و در سه عمق 200، 4020 و 6040 سانتی‌متر در حوزه‌های آبخیز نمونه و شاهد به‌ صورت یک به یک با هم انتخاب شد. رطوبت خاک با استفاده از روش رطوبت وزنی و حجمی در مجموع در 48 نقطه طی دوره رشد سال 1396 اندازه‌گیری شد. همچنین، به‌ منظور تجزیه و تحلیل داد ه ‌ها از روش‌ های تجزیه واریانس آشیانه‌ ای، تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که به‌ طور متوسط، درصد رطوبت خاک طی دوره رشد به‌ ترتیب 13.55 و 11.9 در حوضه ‌های نمونه و شاهد بوده است. همچنین، مقدار تفاوت تبخیرتعرق واقعی در بین حوزه ‌های آبخیز نمونه و شاهد از لحاظ آماری معنی‌دار نشد و به‌ ترتیب مقدار آن‌ها 181 و 159 میلی متر طی یک دوره رشد بوده است. تبخیرتعرق واقعی در حوزه آبخیز نمونه تحت عملیات آبخیزداری 2.3 درصد در هر ماه بیشتر از شاهد بوده است. همچنین، نتایج پژوهش نشان داد که مقدار تبخیرتعرق تحت دامنه‌های مختلف تفاوت معنی‌ داری در سطح پنج درصد با هم داشته ، مجموع تبخیرتعرق حوضه ‌های نمونه و شاهد در دامنه ‌های شمال غربی به‌ ترتیب 229 و 226 میلی‌ متر، در دامنه ‌های شرقی به‌ ترتیب 207 و 171 و در دامنه ‌های جنوب شرقی به‌ ترتیب 109 و 80 میلی ‌متر بوده است.

Assessment the watershed management measures role in evapotranspiration processes in paired watersheds of Taleghan

On average, 70 percent of the precipitation that reach Earth’s surface, returns to the atmosphere through evapotranspiration, and this rate reaches 90 percent in arid areas. Meanwhile, watershed measures directly related to water, soil and plant, and ultimately to evapotranspiration on the natural resources region (ecochydrology). In this study, in order to study the effect of biological activities of watersheds (enhancement and increase of vegetation) on the process of soil moisture and evapotranspiration changes, paired watersheds of Taleghan, Alborz Province were selected. In order to calculate evapotranspiration by soil moisture balance method, soil moisture monitoring points were selected using field and laboratory studies in three main areas (northwest, eastern and southeast) and three replications and at three depths of 020, 4020 and 40 60 cm during plant growth period in 2017. Data were analyzed by ANOVA method, and Duncan test. The results showed that the actual evapotranspiration in the treated watershed and control watersheds were not statistically significant and, respectively, they showed 181 mm and 159 mm in a period of growth. In other words, the actual evapotranspiration value in the treated watershed was 14% higher than the control one during the growth period. Also, the results showed that evapotranspiration under different aspect slopes had a significant difference. The total actual evapotranspiration in the northwestern slopes were 229 and 226 mm, in east slopes were 207 and 171 and in the southeastern slopes were 109 and 80 mm in the treated and control watersheds, respectively.