روش بهینه تعیین غلظت آستانه بحرانی هدررفت فسفر برای خاک‌های حوزه آبخیز تلخه‌رود، استان آذربایجان شرقی

مقادیر بالای فسفر خاک ممکن است، غلظت فسفر رواناب را به اندازه ای بالا ببرد که باعث آلودگی فسفری پیکره‌ های آبی شود. در این پژوهش، سنجشی بین دو روش عصاره ‌گیری آزمایشگاهی و شبیه‌ سازی باران برای بررسی سطح آستانه زیست‌محیطی غلظت فسفر انجام شده است تا بین این دو روش، روش بهینه برگزیده شود. برای این منظور، از خاک ‌های حوزه آبخیز تلخه‌ رود واقع در استان آذربایجان شرقی بهره ‌گیری شده است. به این منظور، از 30 نقطه این حوضه که فسفر فراهم آن‌ ها در دامنه گسترده ای قرار داشت، نمونه‌ های خاک برداشت شدند. پس از اندازه ‌گیری ویژگی ‌های عمومی، فسفر فراهم خاک‌ها با روش‌های اولسن، مهلیچ3، سلطان پور و کاغذ صافی آغشته به اکسید آهن اندازه ‌گیری شد. فسفر محلول در آب نمونه‌ های خاک در آزمایشگاه و فسفر محلول رواناب نمونه ‌های خاک تحت شبیه ‌سازی باران از نوع دوار با شدت 75 میلی‌ متر بر ساعت به مدت 30 دقیقه اندازه ‌گیری شد. یافته ‌های به‌ دست آمده نشان دادند که نقطه شکستگی در رابطه بین غلظت فسفر رواناب و غلظت فسفر فراهم خاک به‌ روش‌ های گوناگون در غلظت ‌های نزدیک به غلظت ‌های رابطه بین غلظت فسفر فراهم با چهار روش اندازه ‌گیری با میزان فسفر محلول خاک دیده شده است. غلظت آستانه زیست ‌محیطی فسفر برای خاک ‌های این منطقه را می ‌توان بر اساس هر دو روش عصاره‌ گیرهای آزمایشگاهی و شبیه ‌ساز باران برآورد کرد. به‌دلیل این که روش آزمایشگاهی ساده‌ تر بوده، نیازمند زمان کمتری است، برای برآورد غلظت آستانه توصیه می ‌شود. از آن جایی که اختلاف شیب دو خط شکسته در روش نوارهای کاغذی آغشته به اکسید آهن نسبت به سایر روش ‌های اندازه ‌گیری فسفر فراهم در هر دو روش آزمایشگاهی و شبیه ‌ساز باران بیشتر بود (اختلاف شیب دو خط در در روش نوارهای کاغذی در حدود هشت برابر و برای سه روش دیگر در حدود دو تا سه برابر) و ضریب تبیین بالایی برای تمام آن ‌ها به‌ دست آمد (بالای 82 درصد)، روش نوارهای کاغذی برای تعیین غلظت آستانه زیست محیطی فسفر نسبت به‌ سایر روش‌ های اندازه ‌گیری فسفر فراهم برتری نشان داد. با توجه به این که برای تمام روش ‌های اندازه ‌گیری، در غلظت 0.36 میلی ‌گرم بر لیتر فسفر رواناب محلول نقطه شکستگی مشاهده شد، نتیجه ‌گیری می‌ شود که این غلظت پایین ‌تر از غلظت آستانه زیست ‌محیطی فسفر برای رخد اد پدیده شکفتگی جلبکی قرار دارد.

Determination the best method for concentration of phosphorus lost critical threshold in Talkherood Watershed soils, East Azerbayjan

High soil phosphorus (P) can increase the amount of runoff P and cause pollution of P in water bodies. In this paper, to select the best method between laboratory extracting and rainfall simulator method for determining environmental threshold level of P concentration was compared. For this purpose, surface soil was sampledfrom 30 points of Talkherood Watershed inEastern Azerbayjan with widely available P contents. After determining some of general properties, four soil P tests comprising Olsen, Mehlich3, Iron oxide, and Soltanpour were used. Water soluble P in lab was measured and runoff soluble P of soils was determined with using rainfall simulator by applying 75 mm h1 rainfallfor 30 minutes. Relationship between P concentrations determined by four methods with  a) water soluble soil P, as P loss index, and b) runoff soluble P, showed that environmental soil P concentration can be estimated by both lab extracts and rainfall simulation methods for lime soils of this region. As the lab extracts method are easier and less timeconsuming, this method is recommended for threshold concentration estimation. Since in iron oxide method, slope difference between the two splitlines was greater than other methods and high correlation coefficients were obtained for all of the methods, as a result iron oxide method is better than others for threshold concentration estimation of available P concentration. Since changing point for dissolved reactive P was seen in 0.36 mg l1 concentration, as a result this concentration is lower than environmental P concentration for eutrophication phenomenon.