ارزیابی شاخص‌های تاثیرگذار به‌منظور انتخاب موقعیت‌های مناسب برداشت مصالح رودخانه‌ای، مطالعه موردی: رودخانه تالوار

در رودخانه ‌هایی با قابلیت رسوب‌گذاری فراوان، برداشت مصالح بدون در نظر گرفتن موقعیت مناسب آن، ممکن است به جابه‌ جایی سریع رودخانه، تخریب کناره‌ ها و زمین ‌های زراعی، تخریب سازه ‌های آبی و در نتیجه مشکلات اجتماعی و اقتصادی منجر شود. پژوهش حاضر با هدف اصلی شناخت و ارزیابی کلیه شاخص‌ های تاثیرگذار در برداشت و در ادامه تعیین نقاط بهینه برداشت شکل گرفته است. در این پژوهش، شاخص‌ های تاثیرگذار در بهره‌ برداری از مصالح برای رودخانه تالوار استان کردستان با شاخص‌ هایی مانند ژئوتکنیک، زیست ‌محیطی، وضعیت فرسایش و رسوب گذاری بستر و سیلاب‌دشت ها، مشخصات هیدرولوژی منطقه، دانه ‌بندی مصالح، شرایط اجتماعی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین ‌منظور، اولویت شاخص ‌های وارد شده به مدل با استفاده از پرسش‌ نامه‌هایی از طریق کارشناسان مرتبط با مهندسی آب و رودخانه به‌ دست آمده و سپس، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبیahp، مقایسه دودویی شاخص‌ ها و وزن دهی آن‌ها انجام شده است. در ادامه، با استفاده از تکنیک سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) تلفیق لایه ‌های اطلاعاتی و هم پوشانی آن ‌ها تهیه و نهایتا نقشه نقاط بهینه و مناسب برای برداشت مصالح رودخانه‌ ای به‌ دست آمده است. نتایج بررسی ریخت‌شناسی رودخانه نشان داده که بازه ‌های مستقیم نسبت به تغییرات تراز بستر از بخش مئاندر رودخانه حساس‌ تر بوده، لازم است، برداشت مصالح در این نوع بازه‌ ها تا حد امکان با عمق و پهنای یکسانی انجام گیرد. بر طبق یافته‌ های این پژوهش، مطالعات هیدرولیک رسوب به ‌منظور آگاهی از مکان‌های مستعد فرسایش یا نشست بیشترین وزن را به ‌خود اختصاص داده و همچنین، اولویت اول برداشت مصالح رودخانه ‌ای به مکان ‌هایی تعلق گرفت که شیب کم داشته، در قوس ‌ها قرار گرفته و به راه ‌های دسترسی نزدیک هستند.

Assessment of effective indexes for optimal site selection of river material mining, case study: Talvar River in Kurdistan province

In sedimentary rivers, mining of materials regardless of their location, can lead to rapid river displacement, destruction of river banks, arable lands, water structures and consequently makes social and economic problems. The main aim of this study is to recognize and evaluate all the effective parameters in material mining and determination of optimal site selection. In this study, the effective parameters that influence the extraction of river materials in Talvar River of Kurdistan Province have been evaluated using indexes as environmental, geological, geotechnical, hydrologic characteristics, social and economic conditions. For this purpose, Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information System (GIS) are used. The priority of input indexes into the model is obtained using questionnaires from experts related to water and river engineering. The weighting of the parameters is performed afterward using AHP method binary comparison. The GIS technique is then applied to integrate the information layers by overlaying them. Eventually, the maps of optimum and suitable points were extracted for river mining. The morphological results of this study showed that the straight lengths of the river are more sensitive to the variations of bed level compared to meander sections and it is necessary to extract the material in these lengths with same depth and width. According to the results, sediment hydraulic index has the maximum weight due to determination of sediment deposit sites. The results also demonstrated that the first priority of river materials mining came to places that have low longitudinal slopes, placed in bends and are close to access roads.