بهینه‌سازی کاربری اراضی بخشی از دامنه‌های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای

افزایش درآمد آبخیزنشینان همراه با کنترل فرسایش خاک از مهمترین اهداف توسعه پایدار کشاورزی است. بهینه ‌سازی کاربری اراضی از جمله راه ‌حل ‌های موثر در زمینه افزایش سود و کاهش خسارات فرسایش خاک به ‌شمار می ‌رود. تحقیق حاضر، در بخشی از دامنه های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای در استان آذربایجان شرقی صورت گرفته است. در این پژوهش، برای بهینه سازی کاربری اراضی از مدل برنامه ریزی خطی چند هدفه به روش سیمپلکس در قالب سه سناریوی مختلف، کاربری وضع موجود، وضعیت موجود با اعمال مدیریت و وضعیت استاندارد اراضی با به ‌کارگیری نرم‌افزار winqsb استفاده شده است. نتایج حاصله نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی، سطح باغات آبی از 173.6 به 662.9 هکتار افزایش خواهد یافت. همچنین، وجود خاک مناسب و نزولات جوی کافی، توسعه باغات دیم در منطقه را تا سطح 972 هکتار امکان‌پذیر می سازد. با بهینه سازی کاربری اراضی، متوسط وزنی فرسایش خاک در سناریوی اول و دوم به ترتیب از 16.3 به 14.8 و از 10.11 به 9.5 تن در سال کاهش یافته است. این مقدار در وضعیت استاندارد، به 6.8 تن در سال رسیده است. از طرف دیگر، با بهینه‌سازی کاربری اراضی، میزان درآمد خالص در واحد سطح در وضعیت فعلی از 6.6 به 12.9 و در وضعیت اعمال مدیریت از 8.46 به 14 میلیون ریال در سال افزایش خواهد یافت. این مقدار در سناریوی سوم به 15.67 میلیون ریال در سال افزایش یافته است. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نشان داد که کاربری ‌های باغات آبی و دیم، حساسیت بالائی در توابع بیشینه ‌سازی سود داشته، علت آن سوددهی بالای این کاربری ‌ها در واحد سطح است. در مقابل، در کمینه ‌سازی فرسایش، کاربری ‌های مراتع، جنگل و کشت دیم از حساسیت بالائی برخوردار بوده، به‌طوری که افزایش سطح آن‌ها تاثیر زیادی در افزایش فرسایش منطقه خواهد گذاشت.