استفاده از روش‌های تک‌متغیره و چندمتغیره به‌منظور شناسایی داده‌های پرت در منشایابی رسوبات، مطالعه موردی: حوزه آبخیز تنگ بستانک

کارایی روش منشایابی با ردیاب ‌ها یا انگشت ‌نگاری به‌ عنوان روشی موفق و موثر برای تعیین منابع رسوبات به اثبات رسیده است. اولین و مهم ترین مرحله روش منشایابی رسوب، انتخاب ترکیب مناسبی از ردیاب است که قادر به جداسازی منابع رسوب باشند .وجود داده ‌های پرت بر انتخاب ترکیب مناسبی از ردیاب ‌ها اثر گذاشته، ممکن است مانع انتخاب متغیرهای مهم (ردیاب ‌های موثر) شده و توان جداسازی یا درصد طبقه ‌بندی صحیح را کاهش دهد. بنابراین داده ‌های یادشده باید شناسایی و در صورت وجود شواهد کافی دال بر پرت بودن، نسبت به تصحیح یا حذف آن ‌ها اقدام شود. در مطالعه حاضر هدف شناسایی داده ‌های پرت در بین مجموعه ردیاب ‌های اندازه ‌گیری شده در حوزه آبخیز تنگ بستانک، برای تشخیص بهترین ترکیب ردیاب ‌ها بود. بر این اساس از روش ‌های تک ‌متغیره شناسایی داده‌های پرت همچون آزمون گراب، آزمون گوس، آزمون دیکسون، نمودار جعبه ‌ای، میانه به اضافه یا منهای میانه انحراف ‌های تمام داده ‌ها از میانه و میانگین به اضافه و منهای سه برابر انحراف از معیار داده ‌ها و نیز از روش ‌های چندمتغیره شناسایی داده ‌های پرت همچون تحلیل مولفه ‌های اصلی، فاصله ماهالانوبیس، مربع فاصله ماهالانوبیس، نمودار چندک مربع فاصله ماهالانوبیس به روی درجه آزادی در برابر توزیع مربع کای، نمودارهای جعبه‌ ای مربع فاصله ماهالانوبیس استفاده شد. در مجموع داده ای پرت شناخته شد که دست کم نیمی از روش ‌های مذکور به پرت بودن آن اذعان داشته باشند. نتایج نشان داد روش میانه به اضافه و منهای میانه انحراف ‌های تمام داده ‌ها از میانه تعداد بیشتری از داده ‌ها را به ‌عنوان داده پرت معرفی می ‌کند و همچنین روش‌ های چندمتغیره اشتراک کمتری در تشخیص داده ‌های پرت با یکدیگر دارند. آزمون ‌های تک ‌متغیره اجماع بهتری نسبت به شناسایی و معرفی داده ‌های پرت دارند. برای استفاده از روش ‌های تک ‌متغیره برای شناسایی داده ‌های پرت روش ‌های میانه به اضافه یا منهای میانه انحراف ‌های تمام داده ‌ها از میانه، نمودار جعبه ‌ای و آزمون دیکسون به ‌ترتیب حساسیت آن ‌ها پیشنهاد می ‌شود. همچنین نتایج نشان داد، بیشینه اجماع روش ‌های به ‌کار رفته برای روش ‌های تک ‌متغیره چهار و برای روش ‌های چندمتغیره دو مورد هست و در کل اجماع نیمی از روش ‌ها برای پرت بودن داده ‌ها مشاهده نشد.