تحلیل عاملی و گروه‌بندی ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ (carthamus tinctorious l.) تحت تنش کم‌آبی آخر فصل و شرایط نرمال

کاهش محصولات کشاورزی به‌علت تغییرات جهانی آب‌وهوا، به‌ویژه وقوع هم‌زمان خشک‌سالی و دمای بالا، رو به افزایش است. از این‌رو درک روابط بین ویژگی‌های ژنوتیپ‌ها تحت شرایط تنش خشکی برای انتخاب و اصلاح ارقام متحمل به خشکی بسیار مهم خواهد بود. در این تحقیق به‎‌منظور گروه‌بندی و بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های گلرنگ، 15 ژنوتیپ تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبی آخر فصل در قالب طرح بلوک‎‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان (خرم‌آباد) کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها اختلاف معنی‌دار آماری بین ژنوتیپ‌ها را در هر دو شرایط برای صفات اندازه‌گیری شده نشان دادند. نتایج تحلیل عاملی در شرایط نرمال سه عامل را شناسایی کرد که در مجموع 79.40 درصد از کل تغییرات داده‌ها را توجیه ‌نمود. عامل اول و دوم به‌ترتیب به‌عنوان عامل اجزای عملکرد دانه و عامل بهره‌وری نام‌گذاری شدند. در شرایط تنش کم‌آبی آخر فصل نیز به‌طور مشابه 3 عامل شناسایی شد که عامل اول و دوم درمجموع 59.09 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند. عامل اول و دوم در این شرایط به‌ترتیب به‌عنوان عامل عملکرد و اجزا عملکرد دانه و عامل موثر بر رشد و نمو شناخته شدند. براساس تجزیه خوشه‌ای، در هر دو شرایط نرمال و تنش کم‌آبی آخر فصل ژنوتیپ‌ها به سه گروه مجزا تقسیم شدند.در مجموع با توجه نتایج تحلیل عاملی، تجزیه خوشه‌ای و مقایسه میانگین‌ها و به‌علت پایداری عملکرد دانه در هر دو شرایط رطوبتی، می‌توان ژنوتیپ 6 (syrian) را به‌عنوان یک ژنوتیپ امیدبخش‌ جهت برنامه‌های آینده به‌نژادی و به‌زراعی معرفی کرد.

factor analysis and genetic gouping of safflower (carthamus tinctorious l.) genotypes under terminal season water deficit stress and normal condition

decreasing crop production due to the global climate change, especially simultaneous appearance of drought and high temperature is being rose. hence, understanding relationships among genotypes characteristics under drought stress will be crucial for selection and breeding of drought tolerant cultivars. in this research, in order to grouping and the study of genetic variability of safflower (carthamus tinctorious l.) genotypes, 15 genotypes were cultivated based on a completely randomized design in lorestan university (khorramabad, iran) research farm under normal and terminal season water deficit condition. results of anova and mean comparision showed significant differences among genotypes for studied traits under both conditions. the factor analysis technique introduced three factors under non-stress conditions which explained 79.40% of total variation. factors i and ii were named as grain yield component and efficiency, respectively. similarly, three factors were intrtoduced under stress condition, and 59.09% of total variation was accounted by the first two factors. factors i and ii were described as grain yield and yield component factor, and growth and development factor, respectively. according to the cluster analysis, all genotypes were grouped into 3 groups in both normal and terminal season water deficit stress conditions. totally, results of factor analysis, cluster analysis and mean comparison and also, stability of grain yield in both humidity conditions showed that genotype 6 (syrian) could be introduced as a hopefull genotype for future breeding and agronomy programs.