اثر کاربرد منابع و مقادیر سلنیوم بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی سه رقم گندم در شرایط منطقه دیم مراغه

به‌ منظور بررسی اثر منابع مختلف و مقادیر سلنیوم بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک ارقام گندم دیم تحت‌تنش کادمیوم در منطقه مراغه آزمایشی در سال زراعی 1397-1396 در شرایط مزرعه و گلخانه اجرا شد. آزمایش در هر دو بخش به‌صورت فاکتوریل دو فاکتوره در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید، در بخش مزرعه فاکتور a منابع مختلف سلنیوم (سلنات و سلنیت سدیم)، فاکتور b مقادیر مختلف سلنیوم (صفر، 18 و 36 گرم در هکتار) و فاکتور c سه رقم گندم (آذر 2، پیشتاز و سرداری) بود. در بخش گلخانه فاکتور a مقادیر مختلف کادمیوم (غلظت‌های صفر، 350 و 700 میکرومولار)، فاکتور b سلنات سدیم (غلظت‌های 0، 1.5 و 3 میلی‌گرم در لیتر) بودند. در بخش مزرعه نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین عملکرد و صفات موردارزیابی ارقام در شرایط مصرف سلنیوم (18 و 36 گرم در هکتار سلنیت سدیم) و عدم مصرف (عدم کاربرد سلنیوم) وجود دارد. متوسط عملکرد دانه و وزن دانه در سنبله ژنوتیپ‌های موردبررسی در شرایط مصرف سلنیوم به‌ترتیب (1752.83 کیلوگرم در هکتار و 0.591 گرم)، (1790.82 کیلوگرم در هکتار و 0.59 گرم) بود. ژنوتیپ پیشتاز و سرداری در شرایط مصرف سلنیوم و عدم‌مصرف به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین عملکرد را داشتند. در بخش گلخانه براساس گزینش از آزمایش مزرعه‌ای، رقم پیشتاز انتخاب و آزمایشی به‌صورت فاکتوریل دو فاکتوره در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد، در این بخش فاکتور a مقادیر مختلف کادمیوم (غلظت‌های صفر، 350 و 700 میکرومولار)، فاکتور b سلنات سدیم (غلظت‌های صفر، 1.5 و 3 میلی‌گرم در لیتر) بودند. نتایج نشان داد که تنش ناشی از کادمیوم موردآزمایش باعث کاهش محتوی رنگیزه‌های فتوسنتزی شده و سلنیوم سبب افزایش محتوی کلروفیل گردیده است. در کل براساس نتایج حاصل از این تحقیق به نظر می‌رسد که سلنیوم به‌ویژه سلنات سدیم در غلظت 3 میلی‌گرم در لیتر توانسته است اثرات سمی کادمیوم بر گیاه گندم (مخصوصاً رقم پیشتاز) را کاهش داده و باعث بهبود شرایط رشد و نمو گیاه گردد.

investigation of the effect of sources and selenium values use on yield and some physiological traits of wheat cultivars in maragheh dryland conditions

in order to investigate the effects of different sources and selenium values on yield, stress sensitivity indices and some physiological traits of rainfed wheat cultivars under cadmium stress in the maragheh region, an experiment was conducted in field and greenhouse states in year 2017-2018. in the field section, factor a was different sources of selenium (sodium selenite and selenite), factor b was different amounts of selenium (0, 18 and 36 g.ha-1) and factor c was three wheat cultivars (azar 2, pishtaz and sardari). results of analysis of variance showed that there was a significant difference between yield and yield components of cultivars under normal conditions and moisture stress. average grain yield and grain weight per spike of genotypes under normal conditions was respectively (1752.83 kg.ha-1 and 0.591 g) and (1790.82 kg.ha-1 and 0.59). pishtaz and sardari genotypes had the highest and lowest yield under normal conditions (18 and 36 g.ha-1 sodium selenite) and moisture stress (not using selenium), respectively. in the greenhouse section, a field experiment was chosen based on the selection of a cultivar (pishtaz) and a two-factor factorial experiment was conducted in rb with three replications. in this section, factor a was different values of cadmium (concentrations of 0, 350 and 700 μm) and factor b was sodium selenate (concentrations of 0, 1.5 and 3 mg/l). the results indicated that stress induced by tested cadmium decreased the content of photosynthetic pigments and selenium increased chlorophyll content. this decrease was significant in the 700 μm cadmium treatment. overall, the results of this study indicate that selenium, especially sodium selenate at a concentration of 3 mg/l, has been able to reduce the toxic effects of cadmium on wheat (especially pishtaz cultivar) and improve plant growth and development.