تحلیل رگرسیون و آنالیز مسیر روابط بین عملکرد دانه و مهم‌ترین اجزاء عملکرد کنجد

به‌منظور مطالعه همبستگی اجزای عملکرد و عملکرد دانه کنجد و تعیین روابط بین ارتفاع ساقه، تعداد کپسول در بوته، تعداد بذر در کپسول، وزن هزاردانه، عملکرد زیست‌توده و شاخص برداشت و هم‌چنین تعیین مدلی برای تشریح عملکرد دانه، آزمایشی در سال 1392 در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی با ده تیمار (شامل کودهای مختلف زیستی و شیمیایی) در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج نشان داد که هرچند همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و ارتفاع ساقه وجود داشت اما عمده اثر ارتفاع ساقه بر عملکرد دانه به‌وسیله اثر غیرمستقیم آن از طریق تاثیر بر تعداد کپسول در بوته بود. عملکرد زیست‌توده و عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری (به‌ترتیب 0.81 و 0.87) با تعداد کپسول در بوته داشت. بیش‌ترین اثر مستقیم صفات با عملکرد دانه به تعداد کپسول در بوته تعلق داشت و کم‌ترین آن اثر مستقیم طول ساقه بر عملکرد دانه بود. تحلیل رگرسیون نشان داد که صفات تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده مهم‌ترین اجزای عملکرد بودند و ضرایب رگرسیون جزئی آن‌ها به‌ترتیب 10.7 و 0.134 به‌دست آمد. ضرایب رگرسیون جزئی دو صفت اخیر نشان‌دهنده اولویت عملکرد زیست‌توده در مقایسه با تعداد کپسول در بوته بود. معادله عملکرد که تابعی از تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده بود نیز با ضریب‌ تبیین 0.96 بخش اعظمی از عملکرد دانه را توجیه می‌کرد. بنابراین عملکرد زیست‌توده و تعداد کپسول در بوته مهم‌ترین صفاتی بودند که می‌توانند موردتوجه محققین قرار گیرند. هم‌چنین می‌توان معادله عملکرد را پس از واسنجی، جهت تخمین محصول کنجد مورداستفاده قرار داد.