پایش فاکتورهای پرآزاری قارچ puccinia triticina، عامل زنگ قهوه‌ای گندم در ایران در سال‌های زراعی 1402-1400

زنگ قهوه‌ای گندم با عاملpuccinia triticina ، به‌لحاظ وسعت پراکندگی و میزان خسارت در دنیا، مهم‌ترین بیماری گندم می‌باشد. این بیماری به‌دلیل تغییرات نژادی در قارچ عامل آن و ظاهر شدن نژادهای جدید، به یک چالش بزرگ برای دستیابی به مقاومت پایدار در گندم تبدیل شده ‌است. برای بررسی چنین تغییرات احتمالی و شناسایی فاکتورهای پرآزاری در قارچ عامل بیماری، تحقیق حاضر از طریق کاشت خزانه‌های تله (trap nurseries) در ده منطقه از کشور شامل کرج، گرگان، ساری (قائم‌شهر)، کلاردشت، اردبیل، مغان، بروجرد، اهواز، دزفول و کرمانشاه اجرا ‌گردید. در این تحقیق 39 لاین افتراقی که اکثراً از لاین‌های تقریباً ایزوژنیک (near isogenic lines = nils) به‌دست آمده از رقم تاچر (thatcher) بودند و هر کدام از لاین‌های ایزوژنیک حامل یک یا چند ژن‌ مقاومت مشخص در برابر زنگ قهوه‌ای گندم می‌باشند، طی دو سال زراعی 1401-1400 و 1402-1401 مورد بررسی قرار گرفتند. در مرحله باز شدن کامل برگ پرچم و پس از یکنواختی در ظهور بیماری برروی رقم حساس، از شدت و تیپ آلودگی رقم‌ها/لاین‌های آزمایشی یادداشت برداری گردید. نتایج به‌دست آمده نشان داد که در سال زراعی 1401-1400 برروی ژن‌های lr1، lr2a، lr3ka، lr10، lr11، lr12، lr14b، lr17، lr18، lr19، lr20، lr21، lr22a، lr29، lr32، lr33، lr34 و lr37 و در سال زراعی 1402-1401 برروی ژن‌های lr9، lr17، lr18، lr19، lr22a، lr29 و lr30 پرآزاری مشاهده نگردید. بنابراین و با توجه به عدم بروز پرآزاری روی ژن‌های lr17، lr18، lr19،lr22a  و lr29 طی دو سال زراعی مذکور، این ژن‌ها می‌توانند به‌عنوان ژن‌های موثر در برابر قارچ عامل بیماری در نظر گرفته شوند.

monitoring the virulence factors of puccinia triticina, the causal agent of wheat leaf rust, in iran during the cropping years 2022-2023

wheat leaf rust caused by puccinia triticina is the most important wheat disease in terms of its wide distribution and yield loss in the world. to investigate the virulence factors of p. triticina in iran, the present research was carried out in several locations including karaj, gorgan, sari (ghaemshahr), kelardasht, ardabil, moghan, boroujerd, ahvaz, dezfoul, and kermanshah. in this research, 39 near isogenic lines (nils) developed from the wheat cultivar thatcher and each carrying a specific leaf rust resistance gene/s were examined under natural disease infection during the two years 2022-2023. at the full opening of flag leaf stage and after uniformity in disease emergence on the susceptible cultivar, disease severity and infection type were scored based on the modified cobb scale and rolfes et al. respectively. in this study, reactions of 50s and higher were recorded as virulence for the contaminated lines. based on the isogenic lines reactions in different locations in 2022, no virulence was observed on lr1, lr2a, lr3ka, lr10, lr11, lr12, lr14b, lr17, lr18, lr19, lr20, lr21, lr22a, lr29, lr32, lr33, lr34 and the gene lr37 and in 2023 no virulence was observed on lr9, lr17, lr18, lr19, lr22a, lr29 and the lr30. based on two-year results of isogenic lines in different locations, no virulence was observed on the genes lr17, lr18, lr19, lr22a and lr29 gene combination in the study areas during the two years of isogenic lines and then identified as effective genes for wheat rust disease. virulence was observed on plants carrying other resistance gene/s, at least in one location tested, indicating ineffectiveness of the gene/s to leaf rust in that location.