فاکتورهای بیماری زایی قارچ zymoseptoria tritici، عامل لکه‌برگی سپتوریایی گندم در کانون‌های بیماری در سال‌های 1398 تا 1400

لکه برگی سپتوریایی گندم با عامل zymoseptoria tritici یکی از شایع ترین بیماری های قارچی این محصول در مناطق پربارش می باشد. شناسایی فاکتورهای (ژن های) بیماری زایی و دینامیسم تنوع ژنتیکی جمعیت‌های بیمارگر در کانون های آلودگی، از اساسی‌ترین گام‌ها برای رسیدن به مقاومت های موثر و پایدار ژنتیکی در روند تهیه ارقام مقاوم نسبت به این بیماری می باشد که می‌تواند از طریق رصد این فاکتورها بر روی ارقام و لاین‌های افتراقی گندم در خزانه های تله انجام گیرد. به منظور پایش فاکتورهای بیماری زایی قارچ عامل لکه‌برگی سپتوریایی و اثر بخشی ژن های مقاومت نسبت به جمعیت‌های بیمارگر، واکنش 26 ژنوتیپ افتراقی بین المللی گندم تحت شرایط آلودگی طبیعی در قالب خزانه های تله در مزارع ایستگاه های تحقیقاتی مغان، دزفول و گرگان به عنوان کانون های آلودگی در کشور طی سه سال متوالی (1400-1398) در مقیاس دو رقمی 99-00 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین واکنش گیاهچه ای ژنوتیپ های افتراقی نسبت به جدایه های قارچی جمع آوری شده از کانون‌های آلودگی در شرایط گلخانه‌ای بررسی شدند. این تحقیق نشان داد که الگوی بیماری زایی جمعیت‌های بیمارگر در هر سه منطقه و طی سال های مورد مطالعه متفاوت بود. بر اساس داده‌های گیاهچه ای و گیاه بالغ، پرآزارترین جمعیت پاتوتیپی مربوط به منطقه‌ مغان و سپس دزفول بود، و کم ترین پرآزاری در جمعیت پاتوتیپی منطقه گرگان مشاهده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در برنامه های به‌نژادی گندم می توان از ترکیب های مختلف ژن های مقاومت موجود در ژنوتیپ های افتراقی m3 (stb16q & stb17)، km 7 (stb16 (s23))، cs synthetic (stb5)، kavkaz-k4500 (stb6, stb7, stb10 & stb12)، flame (stb6)، 3hd-138 (stb18 (s25-winter type))، oasis (stb1)، te 9111 (stb6, stb7 & stb11)، veranopolis (stb2 & stb6)، tadinia (stb4 & stb6) و km 41 (stb17 (s24)) برای ایجاد مقاومت موثر نسبت به جمعیت‌های بیمارگر در مناطق مختلف استفاده نمود.

virulence factors of zymoseptoria tritici, the causal agent of wheat sptoria leaf blotch disease in disease hot spots during the years 2019-2021

septoria tritici blotch (stb) disease caused by the fungal pathogen zymoseptoria tritici, is one of the most devastating wheat diseases in high rainfall areas. study on virulence factors and genetic dynamics of the pathogen population in disease hot spots is assumed as main actions towards effective and durable genetic resistance in breeding programs for stb resistance, which could be achieved by monitoring virulence on differential wheat genotypes within stb trap nurseries. in order to monitor virulence factors of the fungal pathogen z. tritici as well as efficacy of stb genes to pathogen populations, response of 26 international differential wheat genotypes was evaluated under natural infection condition of trap nurseries in stb hot spots of moghan, dezful and gorgan during three consecutive years of 2019-2021 based on 00-99 double digit scale. furthermore, seedling reaction of differentials to z. tritici isolates was investigated under greenhouse condition. the results showed that virulence pattern of pathogen populations was differed in all three locations as well as the three years of study. based on the seedling and adult plant results, the highest virulent z. tritici population was observed in moghan and then in dezful, whereas the pathogen dominated in gorgan displayed the lowest virulence among the populations. results of this research showed that various combinations of stb resistance genes carried by the differential genotypes m3 (stb16q & stb17), km 7 (stb16 (s23)), cs synthetic (stb5), kavkaz-k4500 (stb6, stb7, stb10 & stb12), flame (stb6), 3hd-138 (stb18 (s25-winter type)), oasis (stb1), te 9111 (stb6, stb7 & stb11), veranopolis (stb2 & stb6), tadinia (stb4 & stb6) and km 41 (stb17 (s24)) could be used for producing wheat cultivars effectively resistant to z. tritici populations in studied locations within breeding programs.