تحلیل محتوای پرسش‌های کتاب درسی تاریخ پایه دوازدهم رشته علوم انسانی براساس مولفه‌های حیطه شناختی بلوم

کتاب درسی تاریخ ایران و جهان معاصر پایه دوازدهم علوم انسانی نزدیک‌ترین ارتباط با مولفه‌های هویتی نوجوانان دارد. بنابراین بررسی محتوای این کتاب و بررسی نسبت آن یا یادگیری صحیح و تحقق «تفکر سطح بالا» ضرورتی بنیادین دارد. پژوهش حاضر محتوای شناختی پرسش‌های نمونۀ دروس این کتاب را بر پایۀ طبقه‌بندی بلوم بررسی و تحلیل کرده و در چهارچوب حیطه شناختی نظریه بلوم و تحلیل محتوای پرسش‌های کتاب درسی دوازدهم انسانی سامان یافته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد پرسش های نمونۀ کتاب تاریخ دوازدهم عمدتا در سطوح اولیه حیطۀ شناختی یعنی «دانش» و «فهمیدن» قرار می‌گیرند. آن دسته از پرسش هایی که در قالب حیطه‌های تحلیل، ترکیب و بازآفرینی یعنی سوالات مرتبط با «سطح تفکر بالا» هستند؛ به رغم نسبت کم از وجه «پویا»، «خلاقانه» و «فعالانه» برخوردارند؛ و سطح ارزشیابی در مقایسه با سایر سطوح تفکر بالا از دامنه کمّی مناسبی برخوردار است و توانسته‌ در چالش با دانسته‌های دانش آموزان «تفکر سطح بالا» را بسنجد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد برای درس تاریخ پرسش‌هایی از حیطه ترکیب، ارزیابی (مقایسه کردن) و نوآفرینی با «پاسخ‌های باز» ضرورت دارد و از سوالات حافظه محور در سطوح پایین حیطه شناختی به جدّ دوری شود؛ چرا که منجر به دلزدگی از درس تاریخ خواهد شد.

content analysis of 12th grade history textbook questions in the humanities major based on bloom’s cognitive domain components

the 12th-grade humanities textbook history of iran and the contemporary world is the closest to adolescents' identity components. therefore, examining this book's content and relevance to correct learning and realizing high-level thinking is a fundamental necessity. the present study has examined and analyzed the cognitivecontent of sample questions in this book's lessons based on bloom's taxonomy. it wasorganized within the framework of bloom's cognitive domain and content analysis ofquestions in the 12th-grade humanities textbook. the research findings show that thesample questions of the 12th-grade history book are mainly in the early levels of thecognitive domain, namely knowledge and understanding. those questions are in theform of the domains of analysis, synthesis, and reproduction, i.e., questions related tohigher level thinking, have dynamic, creative, and active aspects despite theirlow proportion; and the evaluation level has an appropriate quantitative range comparedto other higher level thinking levels and has been able to measure higher levelthinking in challenging students' knowledge. the results of the research show that forhistory lessons, questions from the areas of synthesis, evaluation (comparison), and innovation with open answers are necessary, and memory-based questions at lowlevels of the cognitive domain should be strictly avoided, as they will lead to boredom with history lessons.