نقش محدودیت‌های محیطی بر توسعه کالبدی - فضایی شهرها و اثرات آن بر روستاهای پیرامون (مورد: شهر جوانرود)

محدودیت‌های فیزیکی و انسانیِ توسعه کالبدی فضایی شهرها، شتاب در حرکت به سمتِ حوزه‌های روستایی پیرامون را به دنبال دارد که این مسئله در مناطق کوهستانی غرب و شمال غربی ایران به ‌طور ویژه ای قابل مشاهده است. در این محدوده ی جغرافیایی، شهر جـوانـرود در استان کرمانشاه از جمله شهرهایی است که فشار بسیاری بر نواحی اطراف خود به ویژه روستاهای بلافصل وارد آورده است. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی محدودیت‌های محیطی این شهر و اثرات آن در روستاهای پیرامونی می‌باشد. این تحقیق از نوع کاربردی است که با روش توصیفـی ‌تحلیلی انجام گردیده است. در تعیین روستاهای مورد مطالعه، فاصله 5 کیلومتری پیرامون شهر جوانرود مورد توجه بوده است. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای ساکن در 6 روستای مورد مطالعه را شامل می‌گردد که با استفاده از فرمول کوکران، 261 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه محاسبه شده است. پس از جمع‌آوری اطـلاعات، با ارائه ی تصـویری کلی از محدودیت‌های محیطی شهر جوانرود و دگرگونی های کاربری اراضی روستاهای پیرامون شهر، تجـزیه و تحلیل وضع موجود و نیز مقایسۀ این تغییرات و سطح بندی رشد و توسعه روستاها بر اساس مدل تلفیقی vikortopsis انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای شیخ الکرم بر اساس مقادیر محاسبه شده (r=0.009، s=0.025 و q=0)، به دلیل نامناسب بودن راه ارتباطـی و موقعیت نامناسب آن، تقریباً بدون تاثیر باقی‌مانده است. در حالی که روستای صفی‌آباد (با r=0.917، s=1.837 و q=1)، دارای بیشترین تاثیرپذیری بوده، سایر روستاهای پیرامونی نیز از نظر شدت تاثیرپذیری در حد بینابین می باشند. در این راستا، بخشی از جمعیت و نیروی کار شهر جوانرود به دلایلی چون فاصله کم روستا با شهر، پایین بودن قیمت زمین و مسکن نسبت به شهر، سهولت دسترسی و امکان استفاده از خدمات مختلف شهری، در روستاها سکنی گزیده‌اند و این امر موجب تغییر و دگرگونی آنها شده است. به‌طوری که روستاهای با تاثیرپذیری بالا، عملکرد سنتی خود را از دست داده و عملاً به عنوان پاره های شهری و غالباً به مثابه خوابگاه هایی برای شهر جوانرود ایفای نقش می کنند.