بررسی تاثیر ابعاد کالبدی، کارکردی و ادراکی مولفه امنیت بر میزان حضورپذیریِ دانشجویان؛ به‌منظور افزایش عدالت فضایی (مورد مطالعاتی: شهر تهران)

ایجاد عدالت فضایی در فضاهای عمومی، همواره یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مدیران، برنامه‌ریزان و معماران ‌است. بنا بر رویکرد توزیعیِ عدالت فضایی، فضاها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که پاسخگوی نیازها و ترجیحات متفاوتِ گروه‌های مختلف باشند. یکی از این نیازها و تفاوت‌ها در دو جنس، تفاوت آن‌ها در احساس امنیتِ آن‌هاست. ازآنجاکه اغلب فضاهای عمومی، عمدتاً توسط مردان و بر اساس استانداردهای فضایی مطابق با جنسیت و نیاز مردان، طراحی، برنامه‌ریزی و ساخته می‌شوند. هدف این تحقیق، ایجاد فرصت برابرِ حضور برای دانشجویانِ دختر و پسر در فضای باز پردیس‌های دانشگاهی از طریق تبیین معیارها و شاخص‌های مولفه امنیت در قالب یک مدل مفهومی و همچنین، بررسی تاثیر مولفه امنیت بر میزان حضور دانشجویان است. رویکرد این پژوهش، ترکیبی (آمیخته) است و روش آن در قسمت کیفی؛ تحلیل محتوا و در قسمت کمّی؛ پیمایشی است و ازلحاظ هدف؛ کاربردی می‌باشد. پس از تبیین مدل مفهومی، برای پاسخ به سوالات بخش کمّیِ تحقیق و گردآوری داده‌ها، از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه‌ی محقق ساخته استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که معیارها و شاخص‌های مولفه‌ «امنیت» موثر بر حضورپذیری دانشجویان، متشکل از ابعاد سازنده فضاهای باز عمومی و در سه بُعد کالبدی: «امنیت فیزیکی» و «دسترسی فیزیکی»؛ کارکردی: «تفکیک فضایی» و «کنترل قلمرو» و ادراکی: «خوانایی» و «نظم بصری» است و پس از تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و ‌تایید مدل مفهومیِ پیشنهادی، مشخص گشت که همه معیارهای مولفه امنیت (به‌عنوان متغیر پیش‌بین) به‌جز رویت پذیریِ فضا، پیش‌بینی کننده حضورپذیری (به‌عنوان متغیر ملاک) هستند و با بررسی ضرایب استاندارد، مشخص شد که معیارهایِ امنیت فیزیکی (0.31) و خوانایی (0.31)؛ بیشترین پیش‌بینی‌ کننده حضورپذیری هستند. بعدازآن به ترتیب، کنترل قلمرو (0.25)، نظم بصری (0.23)، تفکیک فضایی (0.15) و دسترسی فیزیکی (0.09) قرار دارد و آنچه در بین زنان و مردان در رابطه با معیار‌های امنیت برای حضورپذیری اهمیت بیشتری دارد، به ترتیب بر اساس اندازه اثر شامل: خوانایی (0.23)، نظم بصری (0.23)، امنیت فیزیکی (0.18)، کنترل قلمرو (0.15)، تفکیک فضایی (0.12)، رویت پذیری (0.06) و دسترسی فیزیکی (0.05) می‌شود. لذا پاسخ محیط به نیازهای متفاوت زنان و مردان در احساس امنیت، به حضور بیشتر آن‌ها در فضا می‌انجامد.

an examination of the effect of physical, functional, and perceptional dimensions of security component on students’ presence; in order to increase spatial justice(case study: tehran city)

creating spatial justice in public spaces has always been one of the biggest challenges for managers, planners, and architects. thus, spaces must design to meet other groups’ different needs and preferences. one of these needs and differences between the two sexes is their difference in their sense of security. this study aims to explain the criteria and indicators of the security component in the form of a conceptual model and investigate the effect on student presence. the approach of this research is mixed, and its method in the qualitative part is content analysis; in the quantitative part, it is a survey, and in terms of purpose, it is practical. the research findings show that the criteria and indicators of the “security” component affecting student presence consist of the constructive dimensions of public open spaces and in three physical dimensions: “physical security” and “physical access”; functional: “spatial separation” and “territorial control” and perceptional: “legibility” and “visual order,” and after analyzing the data and confirming the proposed conceptual model, it was found that all criteria of the security component except the visibility of the space are predictive of presence and what is more important between men and women in terms of security criteria for presence, respectively, based on the size of the effect, including legibility (0.23), visual order (0.23), physical security (0.18), territorial control (0.15), spatial separation (0.12), visibility (0.06) and physical access (0.05). therefore, the environment’s response to the different needs of men and women in the sense of security leads to their more significant presence in space.