بررسی زمان شناختی دانشگاه‌های برتر کشور از منظر شاخص‌های دروندادی در پنجاه سال اخیر

در شرایط کنونی و با قرارگرفتن در عصری که از آن به‌عنوان «عصر دانش» یاد می‌کنند، برای بیشتر جوامع پی‌ریزی پایه‌های توسعه بر مبنای آموزش مبتنی بر نظام‌های دانش‌مدار به یک الزام تبدیل شده است. این الزام موج گسترش‌کمّی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را در دستورکار کشورهای مختلف قرار داده است، لیکن همزمان با موضوع جهانی شدن و افزایش اهمیت «دانشگاه‌های تراز جهانی»، توازن میان گسترش کمّی و توسعۀ کیفی به چالشی اساسی، به‌ویژه در حوزۀ آموزش عالی، در کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است. بر این اساس، در این مطالعه ارزیابی عملکرد کمّی و کیفی دانشگاه‌هایی که بر اساس مصوبۀ «طرح آمایش آموزش عالی کشور» در تراز جهانی طبقه‌بندی شده‌اند، از منظر معیارهای دروندادی و میزان سرمایه‌گذاری بخش دولتی صورت گرفته است. به‌منظور ارزیابی عملکرد کمّی و کیفی مجموعۀ این دانشگاه‌ها با بهره‌گیری از مطالعات اسنادی، شش معیار اصلی متشکل از دو معیار کمّی و چهار معیار کیفی انتخاب و روند تغییرات این معیارها طی بازۀ زمانی 50 سالۀ 1345 تا 1394 تحلیل شده است. نتایج نشان داد که روند تغییرات در معیارهای کمّی تقریباً برای تمام دانشگاه‌های منتخب صعودی بوده است. در معیارهای کیفی نیز در بازه‌های زمانی سال‌های 1357-1345 و 1380-1369 روند رو به بهبود مشاهده شده است؛ لیکن در دورۀ زمانی سال‌های 1368-1357 به‌دلیل شرایط خاص ناشی از وقوع جنگ تحمیلی در کشور، تقریباً در تمام معیارها افت جدّی رخ داده است. روند گسترش کمّی ناموزون و توسعۀ کیفی نزولی نسبی در سال‌های اخیر، توجه جدی مدیران و سیاستگذاران آموزش عالی کشور را در برنامه‌ریزی برای شناسایی گلوگاه‌های ارتقای دانشگاه‌ها به تراز جهانی و تقویت سازوکارهای رفع موانع موجود می‌طلبد.

CHRONOLOGICAL EVALUATION OF IRAN’S TOP UNIVERSITIES FROM THE INPUT INDICATORS IN THE RECENT FIFTY YEARS

In the era of knowledge, communities should be developed based on knowledgebased educational systems. In order to achieve the knowledgebased development, it is necessary to cross the path of higher education. It imposes a requirement for a widespread wave of universities and higher education institutions on the agenda of different countries, but at the same time as globalization and the increasing importance of “worldclass universities”, the balance of quantitative and qualitative development has been a fundamental challenge, especially in the higher education sector of developing countries. Accordingly, in this paper, the evaluation of the quantitative and qualitative performance of a number of Iranian universities, classified based on the “logistics plan of Iran higher education”, has been investigated in terms of inputs by using the documentary studies. Six main criteria consisting of two quantitative criteria and four qualitative ones have been selected and the changes in these criteria has been analyzed during the period of recent fifty years. The results show that the trend of changes in the quantitative criteria has been improved almost for all the selected universities, although there were some fluctuations. Also the trend of qualitative criteria in the first and third decade after Islamic revolution has been progressed. In the second decade after revolution, due to the special circumstances in the country, almost all criteria have fallen seriously.