مطالعه الگوی مکانی- زمانی بیماری سل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در استان آذربایجان غربی از سال 1399-1395

زمینه و هدف: انجام اقدامات پیش‌گیرانه برای کاهش موثر بیماری سل، نیازمند اطلاعاتی در مورد توزیع بیماری سل بر اساس الگوی پراکنش مکانی و زمانی در کشور است. این مطالعه با هدف شناسایی پراکنش الگوی مکانی‌- زمانی بیماری سل در استان آذربایجان غربی در طی سال‌های 1395 تا 1399 با استفاده از نرم افزار arc-gis انجام شد. هدف اصلی این مطالعه، بررسی الگوی پراکنش مکانی بیماری سل در استان آذربایجان غربی بود که می‌تواند راهنمایی برای برنامه ریزی مناسب بهداشتی برای انجام مداخله های پیش‌گیرانه و تخصیص بهتر منابع باشد. روش کار: این مطالعه مقطعی بر روی داده‌های جمع آوری سل (754 بیمار) در سطح استانی ارائه شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران بین سال‌های 1395 تا 1399 که در سامانه ثبت بیماریهای معاونت بهداشتی دانشگاه  ثبت شده بود،انجام شد. برای شناسایی تغییرات فضایی از روش تحلیل همبستگی موران و getis ord g* با استفاده از نرم افزار arcmap gis 10.4 استفاده شد. علاوه بر این، از روش تحلیل همبستگی براساس فاصله و تحلیل خوشه‌ای، برای تجزیه و تحلیل صرفاً مکانی- زمانی استفاده شد.یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که 80 درصد مبتلایان به بیماری سل در استان آذربایجان غربی متعلق به شهرهای ارومیه، میاندواب، سلماس و چهاربرج بود. علاوه بر این شهرهای پیران‌شهر، مهاباد، شاهین‌دژ و تکاب لکه‌های داغ را تشکیل داده‌ بودند. امتیاز z-score برای شهرهای مذکور مثبت و به لحاظ آماری معنادار بود. در واقع در این شهرها تعداد مبتلایان به بیماری سل بالا بود. نتیجه‌گیری: بر اساس الگوی پراکنش فضایی، بیماری سل در آذربایجان غربی بصورت خوشه‌ای بود که به ترتیب در شهرهای ارومیه، میاندواب، سلماس و چهاربرج با بیشترین تعداد مبتلایان شیوع یافته بودو همچنین فاصله مکانی ، مهمترین عامل گسترش شیوع بیماری سل در استان بود که با تردد و جابجایی بین استانی، فاصله مکانی کاهش یافته و بیماری سل از کانون به پیرامون انتشار یافته است.  

studying the spatio-temporal pattern of tuberculosis using of geographic information system in west azerbaijan province from 2015 to 2019

background & objectives: effective reduction of tuberculosis necessitates insight into its spatio-temporal distribution. this study sought to analyze the spatial-temporal distribution pattern of tuberculosis in west azerbaijan province from 2015 to 2019 using arcgis software. by examining the spatial distribution of tuberculosis in the region, the study aimed to provide valuable information for efficient health planning, resource allocation, and implementation of preventive measures. methods: a cross-sectional analysis was conducted on tuberculosis data (754 patients) at the provincial level, sourced from the ministry of health, treatment, and medical education of iran between 2015 and 2019. spatial changes were identified using moran’s correlation analysis and getis ord g*. moreover, correlation analysis based on distance and cluster analysis was utilized for spatial-temporal analysis.results: the study revealed that 80% of tuberculosis cases in west azerbaijan province were concentrated in urmia, miandawab, selmas, and chahar borj. furthermore, piranshahr, mahabad, shahindej, and takab were identified as hot spots for tuberculosis. these cities exhibited a positive and statistically significant z-score, indicating a high prevalence of tuberculosis.conclusion: the spatial analysis indicated clustering of tuberculosis cases in west azerbaijan, particularly in urmia, miandawab, selmas, and chahar borj with the highest patient numbers. spatial distance emerged as a critical factor influencing the spread of tuberculosis within the province, with inter-provincial travel facilitating disease dissemination from central to peripheral areas.