تاثیر برنامه آموزشی بر فعالیت فیزیکی و خواب بیماران همودیالیزی: کاربردی از تئوری خودکارآمدی

زمینه و هدف: بیماران همودیالیزی دارای فعالیت فیزیکی منظم و خواب مناسب، در وضعیت سلامت جسمی و روحی بهتری قرار دارند. از آنجا که افزایش خودکارآمدی بیماران می‫تواند سبب افزایش رفتارهای مورد نظر گردد، لذا این مطالعه با هدف تعیین تاثیر برنامه آموزشی مبتنی بر تئوری خودکارآمدی بر فعالیت فیزیکی و خواب بیماران همودیالیزی انجام شد.روش کار: این پژوهش، یک مطالعه مداخله­ای بود که در شهر قم در ­سال 1395 انجام شد. جامعه پژوهش شامل 70 بیمار همودیالیزی (35 نفر در هر گروه) بود. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه مشخصات دموگرافیک، خودکارآمدی (supph) و پرسشنامه محقق ­ساخته روا و پایای فعالیت فیزیکی و خواب بود که در دو مرحله قبل و 3 ماه بعد از آموزش جمع آوری شد. برنامه آموزشی مبتنی بر تئوری خودکارآمدی برای گروه مداخله طی 2 جلسه نیم ساعته اجرا شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم­افزار spss-16 و آزمون های آماری تی مستقل، تی زوجی، کای اسکوئر و مان‫ویتنی، در سطح معنی داری 0.05 انجام شد.یافته ها: در گروه مداخله میانگین نمرات خودکارآمدی و فعالیت فیزیکی و خواب قبل و بعد از آموزش اختلاف معنی‫داری داشت (p<0.001). همچنین بین میانگین نمرات خودکارآمدی و فعالیت فیزیکی و خواب بعد از آموزش در دو گروه مداخله و شاهد اختلاف معنی ‌داری وجود داشت (p<0.001). اما در مورد اضافه وزن بین دو جلسه دیالیز (0.445=p) و فشارخون سیستولیک (0.241=p) در گروه مداخله و شاهد بعد از آموزش اختلاف معنی ­داری مشاهده نشد.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که آموزش بیماران همودیالیزی با استفاده از تئوری خودکارآمدی در انجام رفتارهای صحیح فعالیت فیزیکی و خواب تاثیرگذار بود. لذا توصیه می شود که این تئوری در کنار روش های آموزشی سنتی به کار گرفته شود.

the effect of educational program on physical activity and sleep in hemodialysis patients: applying the self-efficacy theory

background & objectives: hemodialysis patients with a regular physical activity and proper sleep show better physical and mental health. as increasing self-efficacy of patients can increase these behaviors, this study was aimed to evaluate the effect of the self-efficacy theory on physical activity and sleep in hemodialysis patients.methods: this research was an interventional study performed in qom city in 2016. research population was consisted of 70 hemodialysis patients (35 patients in each group). the data collection instruments were demographic questionnaire, self-efficacy (supph) and researcher-made validable and reliable questionnaire of physical activity and sleep, collected in two stages including before and 3 months after education. educational program, based on the self-efficacy theory, was performed for interventional group during two half-hour sessions. data were analyzed by spss version 16 with tests including independent t-test, paired t-test, chi-square and mann-whitney at significance level of 0.05.results: in the interventional group, there was a significant differences between the mean scores of self-efficacy, physical activity and sleep, before and after education (p<0.001). also, mean scores of self-efficacy, physical activity and sleep after education had significant differences between interventional and control groups (p<0.001). however, intradialytic weight gain (p=0.445) and systolic blood pressure (p=0.241) after education showed no significant differences between interventional and control groups.conclusion: the results of this research showed that hemodialysis patients’ education based on the self-efficacy theory was positively effective on physical activity and sleep behaviors. therefore, it is recommended to use this theory with traditional training methods.