شناسایی شاخصه‌های موثر بر ریسک حسابرسی مالیاتی با روش ترکیبی اکتشافی

یکی از مهم‌ترین چالش‌های حسابرسی مالیاتی در کشورهای درحال‌توسعه، عدم‌کارایی در بهره‌وری از منابع است که جهت غلبه بر آن، حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک توسعه یافته که در ایران حسابرسی مبتنی بر ریسک با اجرای طرح جامع مالیاتی آغاز شده‌است. تعیین شاخصه‌های اندازه‌گیری ریسک جهت انتخاب مودی، نقطه کلیدی در شروع فرایند حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک می‌باشد که این پژوهش به آن می‌پردازد. با توجه به کمبود چارچوب نظری در زمینه شاخصه‌های موثر بر ریسک حسابرسی مالیاتی، روش‌شناسی پژوهش ترکیبی اکتشافی استفاده گردید. در بخش کیفی تحلیل تم بر روی مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 12 نفر از خبرگان سازمان امور مالیاتی انجام گرفت و پس از شناسایی اولیه مفهوم‌ها (شاخصه‌های موثر) و تم‌های فرعی و اصلی، پرسشنامه مبتنی بر روش دلفی فازی تدوین گردید و با ارسال به 16 نفر از حسابرسان خبره مالیاتی، شاخصه‌های شناسایی‌شده اعتبارسنجی شدند. بر اساس نتایج، پنج تم «کارکردهای گزارشگری و حسابداری»؛ «قابلیت تطبیق داده‌ها»؛ «رفتار تمکین مالیاتی»؛ «زنجیره ارزش» و «راهبردها و تکنیک‌ها» به عنوان شاخصه‌های اصلی شناسایی شدند. مبادله با شرکت‌های صوری و فاقد اعتبار، استفاده از حساب جاری شرکا در انجام هزینه‌ها و بالابودن نسبت موجودی کالای پایان‌دوره به فروش، به عنوان مهم‌ترین شاخصه‌ها مشخص گردیدند.

identification of effective indicators on tax audit risk by mixed explanatory method

one of the main challenges of tax auditing in developing countries is the lack of efficiency in resource utilization, which the risk-based tax audit has been developed to overcome them. in iran, risk-based audits have begun with the implementation of integrated tax system (its). determining the risk-measurement indicators for choosing a taxpayer is a key point in the start-up of the risk-based tax audit process that this research deals with. due to the lack of a theoretical framework on the indicators affecting the tax audit risk, the methodology of mixed exploratory research was used. in the qualitative section, the thematic analysis was conducted on semi-structured interviews with 12 experts from the iranian tax administration. after identifying the concepts (effective indicators) and main themes. then, for validating indicatiors, a questionnaire was developed based on the fuzzy delphi and sent to 16 of the tax auditors. based on the results, five themes of &reporting and accounting functions &data matching possibility &tax compliance behavior &value chain& and &strategies and techniques& were identified as the main thems. exchange with blacklisted companies, use of current account of partners in carrying out costs, and increasing the ratio of ending inventory to sale, were identified as the most important indicators.